برامهندکار و دیگران،(۲۰۰۷)^[۱۸۸] در تحقیق خود با عنوان"سرمایه فکری و عملکرد شرکت­ها: یک مطالعه تجربی در صنایع داروسازی” به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد ۱۳۹ شرکت داروسازی پرداختند که عملکرد شرکت­ها را بازده دارایی(ROA)، بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)، بازده سرمایه ­گذاری (ROI) و ریسک β (beta) نامیدند. که نتایج حاکی بود از اینکه رابطه معناداری بین اجزای سرمایه فکری و عملکرد شرکت­ها وجود دارد.
تان، پلومن و هانکوک،(۲۰۰۷)^[۱۸۹] در تحقیق خود تحت عنوان"سرمایه فکری و بازده مالی شرکت­ها"ابتدا با بهره گرفتن از مدل پولیک (۱۹۹۸) با تمرکز بر آسیا و کسب اطلاعات ۱۵۰ شرکت عمومی در بورس سنگاپور بین سال­های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۲ و با بهره گرفتن از آزمون آماری PLS (برای آنالیز داده ­ها)، ارتباط سه بخش (سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی) با بازده مالی (عملکرد) شرکت­ها، بر اساس بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)، سود هر سهم (EPS) و بازده کل سهام عادی (ASR) سنجش شده ­اند. نتایج حاکی از آن است که اولاً بین سرمایه فکری شرکت و بازده مالی فعلی و آتی شرکت­ها رابطه مثبت معناداری وجود دارد ثانیاً تأثیر سرمایه فکری در بازده مالی شرکت­ها در صنایع مختلف متفاوت می­باشد.

رودز و میهالیک، (۲۰۰۷)^[۱۹۰] در تحقیق خود تحت عنوان"سرمایه فکری در صنعت هتلداری؛ یک مطالعه موردی از اسلوونی"به بررسی تأثیر اجزای سرمایه فکری بر عملکرد مالی در صنعت هتلداری در اسلووانی پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که اولاً یک رابطه مثبت معناداری بین اجزای سرمایه فکری و عملکرد مالی در این صنعت وجود دارد و این امر نشان­دهنده تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد شرکت­ها می­باشد. ثانیاً ضریب تأثیر بالای سرمایه ارتباطی در مقایسه با سایر اجزای سرمایه فکری بر عملکرد مالی شرکت­ها می­باشد.
سالبرانت و دیگران،(۲۰۰۷)^[۱۹۱] در تحقیق خود تحت عنوان “مدیریت ریسک بوسیله صورت­های سرمایه فکری” به بررسی رابطه بین شفافیت صورت­های سرمایه فکری و مدیریت ریسک در شرکت­های تکنولوژی اطلاعات سوئدی پرداخته­اند که نتایج حاکی از این بود که بین شفافیت صورت­های سرمایه فکری و ریسک غیرسیستماتیک رابطه منفی و بین شفافیت صورت­های سرمایه فکری و ریسک بازار (سیستماتیک) رابطه مثبت وجود دارد.
یانگ­چو و دیگران،(۲۰۰۶) در تحقیقی تحت عنوان “سرمایه فکری؛ یک مطالعه تجربی از ITRI” به بررسی ارتباط بین اجزای سرمایه فکری (سرمایه انسانی، سرمایه ارتباطی و سرمایه ساختاری) با عملکرد، صنایع پیشرفته تخصصی^[۱۹۲] انستیتو تحقیقات تکنولوژی صنعتی (ITRI) پرداختند و نتیجه گرفتند که اولاً یک رابطه مثبت معناداری بین اجزای سرمایه فکری و عملکرد شرکت­ها وجود دارد و ثانیاً افزایش سرمایه فکری منوط به فرایند خلق ارزش و ذخیره استراتژیک آنها در سازمان می­باشد .
یوهانسن و دیگران، (۲۰۰۵) یک مدل تجزیه و تحلیل سرمایه فکری را که مبتنی بر فرایند خلق ارزش می­باشد را ارائه داده و به بررسی نقش سرمایه فکری در فرایند خلق ارزش در سازمان­ها می­پردازند.
چن، ژو و یوان،(۲۰۰۴) ^[۱۹۳]۱در مقاله­ای تحت عنوان ” اندازه ­گیری سرمایه فکری؛ یک مدل جدید و مطالعه تجربی ” یک مدل سنجش سرمایه فکری را که مبتنی بر شاخص­ های کیفی است بیان می­ کنند. در این تحقیق، سرمایه فکری به ۴ بخش تقسیم شده و شاخص­ های کیفی مربوط به هر کدام از آنها معرفی و اعتبار روائی آنها تأیید شدند. سپس یک آزمون معناداری بین نتایج حاصل از ۴ بخش سرمایه فکری شرکت و عملکرد کسب و کار شرکت­ها، انجام شد که نتایج حاکی از یک رابطه معنادار قابل توجیه بین آنها می­باشد.
کینتیا و دیگران،(۲۰۰۴) ^[۱۹۴]۲ در تحقیقی تحت عنوان"نقش سرمایه فکری در رسیدن به مزیت رقابتی، در سیستم ERP ” نشان می­ دهند که ERP در مقایسه با IT ، تکنولوژی توانمندتری برای ساخت و تقویت سرمایه فکری در سازمان­ها می­باشد. ثانیاً آنها عنوان می­ کنند که هدف اصلی از استفاده ERP، بستری برای رشد و شکل­دهی سرمایه فکری در سازمان­ها می­باشد.
دونگووک و اینگوهان، (۲۰۰۴)^[۱۹۵]۳در تحقیقی تحت عنوان ” اولویت­ بندی و انتخاب شاخص­ های سنجش سرمایه فکری با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای صنعت ارتباطی موبایل” ابتدا یک چارچوب مفهومی از اطلاعات کیفی اعم از اطلاعات مالی و سیستم اطلاعاتی ایجاد کردند، سپس با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی، به هر یک از این اطلاعات وزن داده و در صنعت ارتباطی موبایل بررسی کرده ­اند. یافته­ ها حاکی از آنست که این صنعت دارای رشد چشمگیر در ارزش شرکت­های حاضر در صنعت موبایل می­باشد و همچنین شاخص­ های ویژه­ای برای بکارگیری در این صنعت خاص انتخاب شده ­اند.
برنارد مار،(۲۰۰۴)^[۱۹۶] در تحقیقی تحت عنوان” اندازه ­گیری و الگوبرداری^[۱۹۷] سرمایه فکری” پس از طرح مباحث، تئوری­ها و اصول مربوط به اندازه ­گیری سرمایه فکری و الگوبرداری، نتیجه گرفت که قبل از هرگونه الگوبرداری از IC، شناخت سازمانی، قابلیت سازمان و خط سیر خلق ارزش سازمان بسیار مهم می­باشد.
رین و مارتی،(۲۰۰۴)^[۱۹۸] در تحقیقی تحت عنوان “اندازه ­گیری سرمایه فکری و ارتباط آن با مالکیت ساختاری؛ یک مطالعه تجربی در صنعت بیوتکنولوژی فنلاند” با بهره گرفتن از روشی جدید برای اندازه ­گیری سرمایه فکری مبتنی بر الگوی پلت فرم ارزش^[۱۹۹] به اندازه گیری ۸۴ شرکت فعال در صنعت بیوتکنولوژی در فنلاند پرداخته شده است. این شرکت­ها در سه گروه زمانی ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱، ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ و قبل از ۱۹۹۱، طبقه ­بندی و آزمون شده ­اند. نتایج نشان داد که اولاً بین اجزای سرمایه فکری و تامین سرمایه درونی، یک رابطه معنادار مثبت وجود دارد. ثانیاً این ارتباط بین شرکت­های بیوتکنولوژیی که در محصولات دارویی فعال بوده ­اند، معنادارتر و موثرتر بوده است.
بوم و سیلورمن، (۲۰۰۴)^[۲۰۰] در تحقیق خود تحت عنوان “سرمایه فکری و سرمایه انسانی، عوامل موثر بر ریسک و عملکرد مالی در صنعت بیوتکنولوژی” به بررسی و آزمون ارتباطی بین اجزای سرمایه فکری و تصمیمات ریسک مالی و عملکرد شرکت­ها و تأثیر این اجزاء بر عملکرد آتی شرکت­ها پرداخته­اند. نتایج حاکی از یک تأثیر معنادار اجزای سرمایه فکری بر عملکرد و ریسک مالی شرکت­های حاضر در صنعت بیوتکنولوژی می­باشد.
آنه­هو و ویلیامز، (۲۰۰۳)^[۲۰۱] در تحقیق خود تحت عنوان"ارتباط بین ساختار هیات مدیره و کارایی ارزش افزوده سرمایه فکری و سرمایه فیزیکی در شرکت­های بین المللی” ابتدا با مطالعه­ ای که از ۲۸۶ شرکت که ۸۴ شرکت از آفریقای جنوبی، ۹۴ شرکت سوئدی و ۱۰۸ شرکت انگلیسی بوده ­اند، صورت گرفت، ارزش افزوده سرمایه فکری شرکت­ها را با بهره گرفتن از مدل پولیک (۱۹۹۸) اندازه ­گیری و ارتباط آنها با ساختار هیات مدیره شرکت­ها نیز بررسی شد و نتیجه گرفته شد که یک ارتباط مثبت و معناداری بین این دو وجود دارد اما میزان این ارتباط در شرکت­های فعال در شرکت­های مختلف متفاوت بوده که ناشی از تفاوت­های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی عنوان شد.
هرمن و دیگران،(۲۰۰۳)^[۲۰۲] در مقاله خود تحت عنوان ” مدل­های اندازه ­گیری سرمایه فکری؛ یک ارزیابی مقایسه­ ای ” ضمن معرفی و تشریح روش­های متداول اندازه ­گیری سرمایه فکری، مدل­ها را براساس داده ­های زمانی، پویایی سیستم و از جهت علّی طبقه بندی کرده و یک ارزیابی مقایسه­ ای از آنها به عمل می­آورند.
پوکو، (۲۰۰۲)^[۲۰۳] در تحقیق خود نشان داد که در میان انواع مختلف دانش، شرکت­ها مناسبترین منبع مزیت رقابتی را دانش تیمی و دانش فنی کارکنان می­دانند. برخی مطالعات دیگر سعی دارند انواع دانش را با توجه به درجه اهمیت شان برای رقابتی شدن عملکرد یک شرکت طبقه بندی کنند.
ردوف و للیارت،(۲۰۰۲)^[۲۰۴] در مقاله خود تحت عنوان “FIMIAM؛ روش­های مالی برای اندازه ­گیری سرمایه فکری” ضمن تشریح روش­های متداول اندازه ­گیری سرمایه فکری و مقایسه مدل­ها بر اساس عملکرد تاریخی و آینده، قابلیت الگوبرداری و قابلیت کمی سازی، روش­های مالی­ای را برای اندازه ­گیری سرمایه ­های فکری و دارایی­ های ناملموس معرفی می­ کنند. در ضمن برای تکمیل ترازنامه شرکت­ها، ترازنامه­ای را معرفی می­ کنند که حاوی دارایی­ های مشهود و نامشهود شرکت می­باشد
موریتسن و دیگران،(۲۰۰۱)^[۲۰۵] در تحقیق خود تحت عنوان “سرمایه فکری و شرکت­های مستعد^[۲۰۶]؛ توضیحی، بینشی^[۲۰۷] و کمی” با بهره گرفتن از اطلاعات ۱۷ شرکت فعال در صنعت IT در کشور کانادا به بررسی و رتبه ­بندی توانایی شرکت­ها بر اساس شاخص ­ها و معیارهای مختلف سرمایه فکری شرکت­ها پرداخته­اند
مک پرسون و پایک،(۲۰۰۱)^[۲۰۸] در تحقیق خود تحت عنوان “حسابداری، اندازه ­گیری تجربی و سرمایه فکری” با رویکرد حسابداری به بررسی اندازه ­گیری عملکرد شرکت­ها با بهره گرفتن از شاخص جریان نقدی و سرمایه فکری با بهره گرفتن از شاخص برند، شهرت و سرقفلی، پرداخته­اند. در این تحقیق، اندازه شرکت­ها، سهم دارایی­ های نامشهود برای ایجاد جریان نقدی و ارزش کسب و کار خلق شده توسط سرمایه فکری نیز بررسی شده است. برای اثبات تجربی این مدل، میزان عملکرد و سرمایه فکری یک هتل محاسبه شده و حاکی از یک رابطه مثبت معنادار بین عملکرد و سرمایه فکری این هتل می­باشد.
۲-۴-۲) تحقیقات داخلی
عباسی و صدقی(۱۳۸۹) به بررسی تأثیر کارایی عناصر سرمایه ی فکری بر عملکرد مالی در بورس تهران(۱۳۷۹-۱۳۸۲) پرداختند.سرمایه ی فکری با مدل پالیک محاسبه می شود نتایج این پژوهش نشان داد که ضریب کارایی هر یک از عناصر سرمایه فکری بر نرخ بازده حقوق صاحبان سهام تأثیر مثبت و معناداری دارد.تآثیر ضریب کارایی سرمایه فیزیکی و انسانی بر سود هر سهم مثبت اما تأثیر ضریب کارایی سرمایه ساختاری منفی و معنادار است . ضریب کارایی سرمایه انسانی بر نرخ بازده سالانه تآثیر منفی و معناداری می گذارد اما ضریب کارایی سرمایه فیزیکی و ساختاری برآن تآثیر مثبت و معنادار می گذارد. هم چنین شرکتهایی که سرمایه فکری بالاتری دارند،عملکرد مالی بهتری دارند و میانگین ضریب سرمایه فکری بین هفت صنعت تفاوت معناداری دارد.
نمازی و ابراهیمی(۱۳۸۸) در تحقیقی به بررسی تأثیر سرمایه فکری را بر عملکرد مالی جاری و آینده پرداختند.سرمایه فکری بر اساس مدل پالیک محاسبه شد نتایج حاکی از این بود که صرف نظر از اندازه شرکت، ساختار بدهی و عملکرد مالی گذشته، بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری و آینده شرکت، هم در سطح کلیه شرکتها و هم در سطح صنایع، رابطه مثبت وجود دارد.افزون بر این، در سطح کلیه شرکتها و سطح کلیه صنایع، بین اندازه شرکت و عملکرد جاری و آتی رابطه منفی معنادار،و بین عملکرد گذشته و عملکرد جاری،و عملکرد گذشته و عملکرد آتی رابطه مثبت معناداری وجود دارد.اما رابطه بین ساختار بدهی و عملکرد جاری و آتی در سطح کلیه شرکتها مثبت و معنادار و در سطح صنایع،در صنعت شیمیایی و دارویی مثبت و معنادار و در صنعت خودرو و فلزات و کانی غیرفلزی مشخص نبود.
محمدجواد زارع (۱۳۸۸)، تحقیقی را با عنوان ” بررسی رابطه سرمایه فکری و عملکرد شرکت­ها، مطالعه موردی : شرکت­های داروسازی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ” انجام داده­ است که در آن ابتدا با بهره گرفتن از منطق فازی، سرمایه فکری شرکت­های داروسازی را مورد سنجش قرار داده و سپس رابطه اطلاعات بدست آمده را با عملکرد مالی (بازده دارایی ROA، بازده سرمایه گذاری ROI، بازده حقوق صاحبان سهام ROE و نسبت کیوتوبین Q) شرکت­های مورد مطالعه برای سال­های بین ۱۳۸۳ الی ۱۳۸۷ مورد بررسی قرار داده است. نتایج بدست آمده نشان می­دهد که رابطه مثبت معناداری بین سرمایه انسانی و سرمایه ارتباطی با عملکرد شرکت­ها وجود دارد ولی بین سرمایه ساختاری و عملکرد شرکت­ها رابطه معنادار وجود ندارد.
مهدی اصغرنژاد (۱۳۸۷)، در تحقیق خود با عنوان ” سنجش سرمایه فکری و بررسی رابطه آن با بازده مالی ” ابتدا با بهره گرفتن از مدل پولیک (۱۹۹۸) ارزش سرمایه فکری شرکت­های سرمایه ­گذاری برای دوره ۶ ساله از ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ محاسبه، سپس در مرحله بعد ارتباط بین ارزش سرمایه فکری و بازده مالی شرکت­های سرمایه ­گذاری فعال در بورس اوراق بهادار تهران، مورد ارزیابی قرار داد. که در این تحقیق با بهره گرفتن از آزمون آماری OLS (برای آنالیز داده ها)، ارتباط سه بخشی (سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری، سرمایه ارتباطی) با بازده مالی شرکت­ها، بر اساس بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)، سود هر سهم (EPS)، بازده کل سهام عادی (ASR)، سنجش شده ­اند. نتایج حاکی از آنست که رابطه مثبت معناداری بین سرمایه فکری و بازده مالی; سرمایه فکری و بازده مالی آتی; نرخ رشد سرمایه فکری و نرخ رشد بازده مالی شرکت­های سرمایه ­گذاری در بورس اوراق بهادار وجود دارد
حمیدرضا یزدانی و دیگران(۱۳۸۵)، نیز در تحقیق خود با نام ” بررسی روابط متقابل میان اجزای سرمایه فکری و اثرات آنها بر عملکرد سازمانی شعب بانک ملت تهران ” به بررسی اثر سرمایه فکری بر عملکرد بانک ملت تهران پرداخت. این تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی و مبتنی بر مدل معادلات ساختاری می­باشد. بدین منظور پرسشنامه­ای با ۵۱ سئوال برای اجزاء سرمایه فکری طراحی گردید و مقدار عملکرد سازمانی شعب بانک ملت نیز از طریق تکنیک تحلیل پوششی داده ­ها محاسبه شده است. این تحقیق نشان داد که بین اجزای سرمایه فکری روابط متقابل نسبتاً قوی وجود داشته است ولی این سرمایه­ها هیچگونه تأثیری بر روی عملکرد سازمانی شعب بانک ملت استان تهران نداشته است
عطیه بطحایی و دیگران (۱۳۸۵)، تحقیقی را با عنوان ” بررسی اثرات سرمایه ­های فکری بر عملکرد سازمانی شرکت­های تحت پوشش سازمان گسترش و نوسازی صنایع و معادن ” انجام داده­اند که در این تحقیق ضمن مطالعه مفاهیم بنیادی و زیر ساخت­های کاربردی و علمی مدیریت دانش و سرمایه ­های فکری، بر ضرورت توجه سازمان­ها، دولت­ها و جوامع بدین بحث تأکید نموده و ضمن ارائه مدل طبقه ­بندی اجزاء این دسته از سرمایه ­های نامشهود، و همچنین بر پایه دستاوردهای حاصل از پرسشنامه انجام گرفته و سرانجام با بهره­ گیری از رهنمودها و نظرات محققین برتر در این حوزه، به شناسایی و تبیین نقش و اثرات سرمایه ­های فکری بر هر یک از زوایای فعالیت کسب و کارها پرداخت. در این تحقیق اطلاعات کمی و کیفی از طریق پرسشنامه­ای جامع و مدون جمع­آوری شده و فرضیات اصلی و فرعی تحقیق با بهره­ گیری از تکنیک­های پیشرفته آماری با ضریب ۹۵% و نیز نرم افزار SPSS اثبات گردید.
انواری رستمی و همکاران(۱۳۸۴)، در تحقیق خود با عنوان “سنجش سرمایه فکری و بررسی رابطه میان سرمایه فکری و ارزش بازار سهام شرکت­های بورس اوراق بهادار” بر اساس داده ­های ۷ ساله شرکت­های بورس اوراق بهادار تهران طی سال­های ۱۳۷۶ الی ۱۳۸۲ پنج روش سنجش پیشنهادی در محاسبه سرمایه فکری را مورد آزمون قرار داده است. نتایج آزمون­های آماری بیانگر آن است که در سطح اطمینان ۹۵ درصد، روش­های پیشنهادی چهارم و پنجم (با ضریب همبستگی بالای ۹۷ درصد) همبستگی بالا و معناداری را با ارزش بازاری سهام شرکت­ها و صنایع بورس اوراق بهادار تهران نشان داده­اند و با توجه به مقدار ضریب تعیین بالاتر نسبت به سه روش اول، دوم و سوم از توان تبیین بهتری برخوردارند.

فصل سوم: روش تحقیق

۳-۱ ) مقدمه
در فرایند تحقیق علمی، روشی که برای کشف موضوع بکار گرفته می شود اصلی ترین نقش را دارا می باشد. در حقیقت نتایج حاصل از تحقیق تا حد زیادی بستگی به نوع روشی دارد که برای دست یافتن به آنها بکار گرفته می شود.
«جان دیویی» پژوهش را عبارت از فرایند جست وجوی منظم برای مشخص کردن یک موقعیت می­داند. بنابراین پژوهش فرآیندی است که که از طریق آن می توان درباره ناشناخته به جست وجو پرداخت و نسبت به آنها شناخت لازم را کسب کرد. در این فرایند از چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آنها به یافته ها تحت عنوان «روش شناسی» یاد می شود. روش علمی یا روش پژوهش علمی، فرایند جستجوی منظم برای مشخص کردن یک موقعیت نا معین است (مقیمی، ۱۳۸۰، ۱۷).
تحقیق علمی، مشکل گشایی و پیگیری یک روش گام به گام، منطقی، منظم و دقیق برای شناسایی مشکلات، گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ­ها و استنتاج­های معتبر از آنهاست.(سکاران،۱۳۸۵، ص۱۳)
در این فصل تلاش بر این است که با تکیه بر تئوریهای اقتصاد سنجی و مالی و با توجه به اطلاعات موجود، ویژگیها و تاثیر سرمایه فکری بر مدیریت سود بررسی و بر اساس آن مدلی ارائه شود. در این فصل به تشریح روش اجرای تحقیق پرداخته می شود. لذا در این راستا به بیان فرضیه های تحقیق، نوع روش تحقیق، نحوه­ اندازه گیری متغیرهای تحقیق، جامعه آماری و نمونه آماری، منابع جمع آوری داده ها و چگونگی تجزیه و تحلیل داده ها و روش های آماری بکار گرفته شده برای برازش مدل در فصل چهارم پرداخته می شود.
۳-۲) روش تحقیق
تحقیق حاضر از نوع هدف کاربردی است . در زمینه پژوهش های کاربردی روش های پژوهش متعددی وجود دارد که بر حسب شرایط خاص مطالعه و جامعه مورد مطالعه متفاوت است. این تحقیق بدنبال بررسی رابطه بین دو متغیر اصلی سرمایه فکری و مدیریت سود می باشد، بنابراین تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر نوع روش تحقیق از نوع نیمه تجربی و با بهره گرفتن از رویکرد پس رویدادی (از طریق اطلاعات گذشته) است. ابتدا برای مباحث تئوریک وادبیات مربوط به تحقیق از روش کتابخانه ای (در بخش کتابخانه ای، مبانی نظری پژوهش از کتب و مجلات تخصصی فارسی و لاتین و مقالات و پایان‌نامه‌های نگارش شده قبلی در دستور کار قرار می‌گیرد) استفاده خواهد شد. سپس با بهره گرفتن از داده های جمع­آوری شده که در صفحه گسترده Excel وارد شده و دسته بندی شده به کمک نرم افزارEVIEWS تحلیل­های اقتصادسنجی و نیز برآوردهای لازم انجام خواهد شد و سپس با بهره گرفتن از شاخص های آماری متداول و نتایج حاصل از برآورد تجزیه و تحلیل صورت خواهد گرفت.
۳-۳) جامعه آماری و روش نمونه گیری
جامعه آماری شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که در بازه زمانی سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ سهامشان بطور فعال در سازمان بورس معامله شده است انتخاب شدند که جامعه آماری با توجه به اطلاعات منتشره در سازمان بورس ۴۴۸ شرکت می باشد.
روش نمونه گیری در این تحقیق بصورت حذفی می باشد. ویژگیهای نمونه آماری مورد مطالعه شرکتهایی هستند که:
در فاصله زمانی بین سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰، در بورس حضور داشته باشند.
تا پایان اسفندماه سال ۱۳۸۴ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشند و سال مالی آنها منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
شرکتها نبایستی سال مالی خودرا در طی دوره های مورد نظر تغییر دهند.
اطلاعات مالی مورد نیاز برای انجام پژوهش رادر دوره ی زمانی ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ بطور کامل ارائه کرده باشند و سودده باشند.
جزو شرکتهای سرمایه گذاری، هلدینگها ، بانکها و موسسات مالی نباشند.
پس از جمع آوری اطلاعات از طریق روش کتابخانه ای با توجه به نمونه های انتخابی از شرکتها با مراجعه به صورتهای مالی ،یادداشتهای شرکتهای منتخب ،ترازنامه و صورت سودو زیان و جداول ارائه شده از طرف شرکتها و گزارشهای سازمان بورس و شبکه های اینترنتی و بانکهای اطلاعاتی آنها و همچنین نرم افزارهای ره اورد نوین و تدبیرپرداز استفاده خواهد شد که نمونه آماری این تحقیق پس رعایت موارد فوق به تعداد ۷۳ شرکت می باشد.(اسامی شرکتها رجوع شود به پیوستها)
۳-۴) روش تجزیه و تحلیل داده ها
برای تجزیه و تحلیل داده های تحقیق از تجزیه و تحلیل همبستگی و رگرسیون استفاده خواهد شد.بدلیل نوع داده ها و روش های تجزیه و تحلیل آماری موجود، از روش داده های ترکیبی استفاده میشود. زیرا به منظور بررسی سرمایه فکری و مدیریت سود ، متغیرهای مستقل و وابسته از دو جنبه متفاوت مورد بررسی قرار میگیرند، از یک سو، این متغیرها در میان شرکتهای مختلف و از سوی دیگر، در بازه زمانی۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ آزمون می شوند. داده های ترکیبی روندهای گذشته متغیرها را در برگرفته و از نظر لحاظ کردن پویایی متغیرها، اطمینان ایجاد می کند. کاربرد داده های ترکیبی در اقتصاد سنجی، برتر ی های زیادی نسبت به استفاده از داده های مقطعی یا سری زمانی دارد. داده های ترکیبی اطلاعات مقاطع متفاوت و پویایی آنها را همزمان در نظر می گیرد. از آنجا که لحاظ نکردن برخی از متغیرها در ساختار مدل ها موجب ایجاد عدم کارایی در برآورد مدلهای اقتصاد سنجی می شود، روش داده های ترکیبی که از اطلاعات سری های زمانی و داده های مقطعی تشکیل شده است، اثر این نوع متغیرهای لحاظ نشده یا غیر قابل اندازه گیری را بهتر از داده های مقطعی طی یک سال یا داده های سر ی های زمانی برای یک مقطع نشان می دهد. داده های ترکیبی روندهای گذشته متغیرها را دربر میگیرد و از نظر لحاظ کردن پویایی متغیرها، اطمینان ایجاد می کند.
۳-۵ )متغیرهای تحقیق وتعاریف عملیاتی آنها
متغیر یک مفهوم است که می­توان بیش از دو یا چند ارزش یا عدد را جایگزین آنها قرار داد، متغیر بر اساس نقشی که در پژوهش بر عهده دارد، به دو دسته تقسیم می شود :
الف ) متغیر مستقل ب ) متغیر وابسته
۳-۵-۱) متغیرهای مستقل

۳-۶- مطالعات طبیعی و محیطی …………………………………………………………………………………………………….. ۶۰
۳-۶-۱- سطوح ارتفاعی و تاکید بر میزان شیب سزحی در محله سورو ……………………………………………………. ۶۰
۳-۶-۲-اثر میزان و جهت شیب در دفع آبهای زاید و فاضلاب سطحی در محله سورو …………………………….. ۶۰
۳-۶-۳- تیپ خاک شناسی و شناسایی بافت و ساختمان خاک در محله سورو ………………………………………… ۶۱
۳-۶-۴- بررسی وضعیت آب های زیر زمینی محله سورو …………………………………………………………………………… ۶۲
۳-۶-۵- نحوه دفع فاضلاب و آبهای سطحی زاید ……………………………………………………………………………………….. ۶۲
۳-۷- جامعه آماری و روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………… ۶۲
۳-۷-۱-۱- جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………………………………… ۶۲
۳-۷-۱-۲- روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………… ۶۳
۳-۷-۲- روش ابزار و گردآوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………………… ۶۴
۳-۷-۳ پایابی و تکرار پذیری ابزار سنجش ………………………………………………………………………………………………….. ۶۴
۳-۷-۴-روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ۶۶
۳-۷-۴-۱- روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………………. ۶۶
۳-۸- روش های آماری ………………………………………………………………………………………………………………………………… ۶۷
فصل چهارم: یافته های تحقیق و آزمون فرضیه ۶۸
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۶۹
۴-۱- توصیف ویژگیهای پاسخگویان ………………………………………………………………………………………………….. ۶۹
۴-۱-۱- جنس افراد مورد آزمون ………………………………………………………………………………………………………………… ۶۹
۴-۱-۲ سن افراد مورد آزمون……………………………………………………………………………………………………………………….. ۷۰
۴-۱-۳- میزان سواد در افراد محله………………………………………………………………………………………………………………. ۷۱
۴-۱-۴- تعداد خانوار ساکن در واحد مسکونی ……………………………………………………………………………………………. ۷۲
۴-۱-۵- سابقه سکونت خانوار در این محل ………………………………………………………………………………………………… ۷۳
۴-۱-۶- آیا ساکن بومی و اصیل این محل می باشید ………………………………………………………………………………… ۷۴
۴-۱-۷- در صورت منفی بودن پاسخ محل زندگی قبلی شما کجا بوده است …………………………………………… ۷۵
۴-۱-۸ علت اصلی انتخاب این محل برای سکونت چه بوده است ……………………………………………………………… ۷۷

.۴-۱-۹- آیا از سکونت در این محل راضی هستیدد …………………………………………………………………………………… ۷۸
۴-۱-۱۰- در صورت منفی بود پاسخ سؤال به چه دلیل …………………………………………………………………………….. ۷۹
۴-۱-۱۱- محل شغل سرپرست خانوار ………………………………………………………………………………………………………… ۸۰
۴-۱-۱۲- وسعت واحد مسکونی شما ………………………………………………………………………………………………………….. ۸۱
۴-۱-۱۳- عمر واحد مسکونی به سال …………………………………………………………………………………………………………. ۸۲
۴-۱-۱۴- مصالح ساختمانی عمده بکار رفته در بنا ……………………………………………………………………………………. ۸۴
۴-۱-۱۵-آیا امکانات بهداشتی، آموزشی رفاهی- تفریحی بطور کافی در محل شما وجود دارد ……………….. ۸۵
۴-۱-۱۶- به نظر شما اگر این امکانات در محل شما باشد باعث جذب ساکنین در این محله می شود …… ۸۶
۴-۱-۱۷- آیا با ساماندهی و نوسازی محله موافق هستید ………………………………………………………………………….. ۸۷
۴-۱-۱۸- آیا با بهسازی و نوسازی خانه های مسکونی موافق هستید ……………………………………………………….. ۸۸
۴-۱-۱۹- آیا مایلید برای بهتر شدن محله شما خدمات شهری (معابر و فاضلاب ها) بهسازی شوند ………. ۸۹
۴-۱-۲۰- علت موافقت با ساماندهی و بهسازی ………………………………………………………………………………………….. ۹۰
۴-۱-۲۱- علت عدم موافقت ………………………………………………………………………………………………………………………… ۹۱
۴-۱-۲۲- در صورت موافقت با ساماندهی محله آیا می توانید با تقبل بخشی از هزینه در انجام این طرح مشارکت کنید ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۹۳
۴-۱-۲۳- در صورت موافقت با ساماندهی محله آیا می توانید به صورت همکاری با نهادها و دستگاه های دولتی یا حتی به صورت کارری در انجام این طرح مشارکت کنید …………………………………………………………………۹۴
۴-۱-۲۴- خواسته های ساکنان محله چیست ……………………………………………………………………………………………. ۹۵
۴-۲- پاسخ به سؤالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………… ۹۷
۴-۲-۱- آیا توانمندسازی بافت فرسوده سورو با مشارکت ساکنان محله امکان پذیر است ……………………….. ۹۷
۴-۲-۲- آیا با افزایش تاسیسات و تجهزات شهری می توان در جذب ساکنان بومی و اولیه موفق عمل کرد ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۹۹
۴-۲-۳- آیا می توان با بهسازی و نوسازی بافت فرسوده سورو امکان آزاد شدن زمین جهت سکونت افراد
بیشتر در این محله را امکان پذیر ساخت ………………………………………………………………………………………………….. ۱۰۰
۴-۳- فرضیات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۰۱

آنچه که در قدم­های« ده گانه» فوق به منظور تکمیل خانه کیفیت بیان شد، یکی از عمومی ترین روش­های تکمیل خانه کیفیت می­باشد. هر سازمان، فرایند QFD را با توجه به نیازهای منحصر به فرد خود تعدیل می­ کند. توجه به این نکته لازم و ضروری است که شیوه یاد شده تنها دیدگاه موجود در این زمینه نیست و این امکان وجود دارد که در منابع و متون مختلف موجود در زمینه QFD، ماتریس­های متنوعی برای این منظور مشاهده می­گردد. به عنوان مثال در برخی از ماتریس­های خانه کیفیت موارد زیر درج شده است:

هزینه: چنانچه مقدار آن مشخص باشد، در محل مربوط ثبت می­ شود چنانچه مقدار آن نامشخص باشد، مقدار تخمینی آن با بهره گرفتن از شیوه ­های مختلف اندازه گیری مقادیر در نظر گرفته می­ شود و تمامی هزینه­ها در نهایت به صورت درصد، نرمال بیان می­شوند.
شاخص ارزش­ها^[۱۵۶]: فرمول محاسبه شاخص ارزش چنین است:
V=%I %C
هزینه هدف: برای بدست آوردن هزینه هدف برای هر یک از مشخصه­های فنی، می­توان شاخص ارزش را در هزینه­ های واقعی ضرب کرد.
درجه سختی^[۱۵۷]: اغلب گروه­ ها برای درجه سختی، میزان دشواری رسیدن به هدف­های تعیین شده برای مشخصه­های فنی محصول را در سطرهای ماتریس خانه کیفیت نشان می­ دهند. برای مثال در مقایسه پنج نقطه­ای، ۵ برای بسیار مشکل، یعنی اختراع جدیدی مورد نیاز است (شیلیتو ، ۱۹۹۴).
در ضمن در اینجا یادآوردی می­کنیم در به کارگیری QFD در سازمان­های خدماتی از بسیاری از مؤلفه­ های موجود در صنعت مانند نقاط فروش (ضریب تصحیح) و نسبت بهبود استفاده نمی­ شود و در بعضی پروژه­ ها تعیین مقادیر هدف برای خواسته­ های مشتری و مشخصه­های کیفی کار بسیار سختی است (اینسپروچ^[۱۵۸] و همکاران ، ۱۹۹۶).
زمانیکه خانه کیفیت تکمیل شود، اطلاعات با ارزش زیر در اختیار است (گاور و همکاران ، ۱۹۹۷):
نیازمندی­های مشتریان و اولویت­ بندی آنها
تجزیه و تحلیل موقعیت سازمان و رقبا
ارتباط بین نیازمندی­های مشتریان و مشخصه­های فنی
اولویت­ بندی الزامات فنی جهت بهبود با رویکرد بین بخشی
۲-۲۲ تعریف بانک
ﻛﻠﻤﻪ ﺑﺎﻧﻚ ﺍﺻﻄﻼﺣﻲ ﺍﺳﺖ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻭﺍژﻩ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ bank ﻧﻮﻋﻲ ﺷﺮﻛﺖ، ﺍﺧﺬ ﻭ ﺭﻭﺍﺝ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻛﻠﻤﻪ Banque ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻭ ﻳﺎ Banco ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻴﻤﻜﺖ ﺻﺮﺍﻓﺎﻥ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ ﺍﺷﺘﻘﺎﻕ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﻣﻮﺳﺴﺎﺕ ﺻﺮﺍﻓﻲ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﻭ ﺭﻭﺵ ﺩﻳﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎﻝ ﺩﺭﺁﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﻠﺐ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺍﺻﻮﻝ ﺍﺧﻼﻗﻲ، ﺻﺪﺍﻗﺖ ﻭ ﺩﺭﺳﺘﻜﺎﺭﻱ، ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺮﻛﺰ ﻛﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﭘﻮﻟﻲ ﻭ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﻱ ﻭ ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬﺍﺭ ﺑﺎﻧﻚ ﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﮔﺮﺩﻧﺪ. بانکداری امروزه یک پدیده از قرن هفدهم به‌بعد می‌باشد. هرچند که فعالیت‌های صرافی و تا حدی نیز اعتباری از زمان‌های خیلی گذشته در ایران نیز سابقه داشته است، ولی بانکداری به مفهوم جدید آن در سال ۱۸۸۷ میلادی (۱۲۶۶ شمسی) تجربه شد (پژویان، ۱۳۸۶، ۷).
۲-۲۳ تقسیم بندی انواع بانک
بانکداری جزئی، که مستقیما با اشخاص وتجارتها ی کوچک سرو کار دارد
بانکداری تجاری، که خدمات تجارت بازار متوسط را ارائه می‌دهد
بانکداری شراکتی، که مربوط به موسسات تجاری بزرگ ومستقل
بانکداری خصوصی، که خدمات مدیریت سرمایه را برای اشخاص و خانواده‌های دارای ارزش شبکه‌ای بالا فراهم می‌کند
بانکداری سرمایه گذاری، که مربوط می‌شود به فعالیت‌هایی که در بازارهای مالی انجام می‌گیرد. (www.ghatreh.com)
۲-۲۴ پیشینه تحقیق
در دهه اخیر، کشورهای صنعتی در اروپا، آمریکا و آسیای شرقی پروژه­ های بسیاری در مورد استفاده از QFD و TQM در سازمان­های خدماتی گزارش کرده ­اند. با توجه به جستجوهای انجام شده در کتابخانه­ های دانشگاه و مرکز اسناد علمی کشور (ایران داک^[۱۵۹])، نشان داده می­ شود که هیچ کار تحقیقی و مطالعه­ ای در مورد بکارگیری روش QFD در بانک­ صادرات کرمان و سنجش رضایت مشتریان با بهره گرفتن از این روش ، تاکنون گزارش نشده است. تحقیقات زیادی درباره سنجش رضایت مشتریان در شرکت­های خدماتی و همچنین به کار گیری روشQFD در شرکت­های صنعتی و خدماتی انجام شده است. آتاناسوپولوس^[۱۶۰] در سال ۱۹۹۷ در تحقیقی با بهره گرفتن از ابعاد زیر سطح رضایت مشتری را از خدمات بانکی در بانک­های دولتی و خصوصی یونان که یکی از مهمترین شرکت­های خدماتی می­باشند، مورد سنجش قرار داد:
بعد ارتباط متقابل
ادب پرسنل
رابطه پرسنل با مشتریان
مدت زمان ارائه خدمات
شایستگی پرسنل
توانایی پاسخ به تقاضای مشتریان
فقدان بوروکراسی زائد
تعاملات بدون خطا
بعد فیزیکی
شبکه جهانی
وجود دستگاه­های خود پرداز
تنوع خدمات
تشریک مساعی با دیگر بانک­ها
داشتن نوآوری در ارائه خدمات
منحصر به فرد بودن خدمات
بعد شرکتی
موقعیت در خیابان اصلی
شهرت بانک
وضعیت مالکیت (خصوصی یا دولتی بودن)
بعد راحتی
نزدیکی شعبه به محل سکونت
اندازه شبکه شعب
نزدیکی شعبه به محل کار
ساعات کار شعب
خدمات تلفنی
بعد قیمت
نرخ بهره وام
نرخ سود سپرده
میزان کارمزد بانکی
گریگو رودیس^[۱۶۱] و همکارانش در سال ۲۰۰۱ با بهره گرفتن از اصول تجزیه و تحلیل چند معیاره اقدام به سنجش رضایتمندی مشتری در بخش بانکداری خصوصی یونان نمودند. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق پرسشنامه از ۳۰۳ نفر از مشتریان بانک­های تجاری خصوصی یونان جمع آوردی شد. در نتایج این پژوهش تاکید محققان بر روی تعیین ابعاد حیاتی خدمات و بخش­بندی مشتریان بر اساس ترجیحات و انتظارات مختلف بود. نمودار (۲-۱۳) ساختار سلسله مراتبی ابعاد رضایتمندی مشتری که توسط آنها به کار رفته است را نشان می­دهد.

‌- قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۲۱/۰۱/۱۳۷۹٫
موافقتنامهی داوری را اشخاصی میتوانند منعقد نمایند که اهلیّت اقامه دعوا را دارند. (ماده ۴۵۵ ق.آ .د.م). کافی است که طرفین اهلیّت اقامه دعوایی که به داوری ارجاع میشود را دارا باشند، ‌اگر چه برای اقامه سایر دعاوی اهلیّت نداشته باشند. بنابراین شخص بالغی که به سن ۱۸ سال تمام نرسیده و حکم رشد نیز دریافت ننموده، اگرچه حق اقامهی دعوا در مورد امور مالی را ندارد ولی میتواند در سایر موارد مربوط به خود دخالت و از جمله اقامهی دعوا نماید و یا طرف دعوا قرار گیرد. اگر چه در ماده ۴۵۴ ق.آ.د.م تنها شرط اهلیّت طرفین تصریح شده اما نمیتوان توافق به داوری را از سایر شرایط اساسی برای صحّت معامله که در ماده ۱۹۰به بعد قانون مدنی پیشبینی شده معاف دانست. علیالقاعده تمامی اختلافات می تواند به داوری ارجاع شود، در عین حال اختلاف باید قابلیت داوری داشته باشد. به موجب مواد۴۵۷، ۴۷۸، بند۱ماده ۴۹۶ ق.آ.د.م. و بند ۲ ماده مزبور که شامل دعاوی عمومی، ورشکستگی، دعاوی راجع به اصل نکاح، فسخ آن، طلاق و نسب و همچنین دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی پس از تصویب هیأت وزیران و اطلاع مجلس شورای اسلامی صورت می گیرد.

- قانون داوری تجاری بین المللی مصوب ۲۶/۰۶/۱۳۷۶٫
قانون داوری تجاری بین المللی ایران همانگونه که از اسم آن پیدا است ناظر بر داوری های تجاری بین المللی می باشد. به موجب بند ب از ماده ۱ قانون مزبور ((داوری بین المللی عبارت است از اینکه یکی از طرفین در زمان انعقاد و موافقت نامه ی داوری به موجب قوانین ایران تبعه ایران نباشد)). قانون داوری تجاری بین المللی در مقایسه با موضوع داوری قانون آیین دادرسی مدنی قانون خاص در برابر عام محسوب می گردد.
- قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب ۱۵ تیر ماه ۱۳۷۳ ه. ش.
به موجب ماده ۶ قانون یاد شده طرفین دعوی در صورت توافق می توانند برای احقاق حق و فصل خصومت، به قاضی تحکیم مراجعه نمایند.
- قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران (اصل آزادی و حاکمیت اراده).
به موجب ماده ۱۰ قانون مدنی و اصل حاکمیت اراده و آزادی قراردادها که در حمایت از اشخاص مشمول تابعیت ایران وضع گردیده و برابر رویه قضایی محاکم دادگستری که برگرفته از این اصل قانونی می باشد، اشخاص (حقیقی و حقوقی) آزادند در معاملات و مراودات مالی و غیر مالی خود هرگونه توافقی را که به صلاح فعالیت های تجاری و غیر تجاری آن ها می باشد، مشروط بر اینکه مخالف و معارض با قانون و نظم عمومی نباشد را نمایند، از جمله ارجاع دعاوی و اختلافات موجود و یا آتی خود به داوری.
ب‌ : قوانین و اسناد بین المللی
قانون داوری نمونه آنسیترال و سایر اسناد و قواعد بین المللی با گسترش ارتباط و توسعه فناوری و ارتباط تنگاتنگ بین سیاست و اقتصاد، همچنین تعامل بیش از پیش بین ملتها و به ویژه دولت ها با هم، با تأسیس مراکز بین المللی و ایجاد و تدوین قوانین، منشور و تفاهم نامهها، بهدنبال روانسازی تعاملات برآمده و با رویکرد نظم و انضباط بین المللی و حمایت از شهروندان و اتباع داخلی خود، مبادرت به امضاء و تأیید این قوانین نمودهاند لذا با تأسی از این قوانین و الگوگیری از آن در وضع قوانین داخلی به پذیرش این واقعیت نیز تن دادهاند که این اتفاق را می توان بهعنوان یکی از مهمترین اتفاقات قرون اخیر در حوزه روابط بین الملل (حقوقی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و …) دانست. به عنوان نمونه به برخی از مواد قانون داوری نمونه آنسیترال، قواعد آنسیترال و سایر مقررات بین المللی از قبیل قانون نمونه داوری بازرگانی بین المللی، کنوانسیون حل و فصل اختلافات مربوط سرمایه گذاری بین دولت ها و اتباع دولت های دیگر (کنوانسیون واشنگتن ۱۹۶۶)، کنوانسیون شناسائی و اجرای احکام داوری خارجی ^[۴۷] اشاره خواهیم کرد.

منتخب قوانین و اسناد بین المللی

در قوانین، مقررات و اسناد بین المللی نیز مقررات و آرائی دیده می شود که با توجه به اهمیت مسأله و اقبال دولت ها و اشخاص متبوع آن به داوری به صورت ویژه توجه نموده اند.

قانون داوری نمونه آنسیترال

ماده ۱ . داوری در صورتی بین المللی است که:
الف: محل تجارت طرفین موافقت نامه ی داوری در زمان انعقاد آن موافقت نامه در کشورهای مختلف باشد.
ب : یکی از محل های زیر خارج از کشوری باشد که محل تجارت طرفین در آن واقع است:
۱ . محل داوری چنانچه در موافقت نامه ی داوری یا به موجب آن، معین شده باشد.
۲ . هر محلی که قسمت عمده تعهدات رابطه تجاری باید در آن جا اجراء شود یا محلی که موضوع دعوا نزدیک ترین ارتباط را با آن جا دارد.
ج : طرفین به صراحت توافق کرده باشند که موضوع موافقت نامه ی داوری به بیش از یک کشور ارتباط دارد.

قاعده آنسیترال

بخش اول – قواعد مقدماتی
ماده۱:
هرگاه طرفین قراردادی کتباً موافقت کرده باشندکه اختلافات ناشی از آن قرارداد را طبق قواعد داوری آنسیترال به داوری ارجاع نمایند، اختلافات مزبور این قواعد و هرنوع اصلاحی که با توافق کتبی طرفین در قواعد مزبور به عمل آید، حل و فصل خواهد شد.
این قواعد بر داوری حاکم خواهد بود مگر در مواردی که هریک از آنها با مقررات قانون ناظر برداوری در تعارض بوده و طرفین نتوانند از آن مقررات عدول نمایند، که در این صورتهمان مقررات مجری خواهد بود.
ماده۳: اطلاعیه داوری
طرفی که به داوری رجوع می کند (و از این پس ((خواهان)) نامیده می شود) باید به طرف دیگر (که از این پس ((خوانده)) نامیده می شود) اطلاعیه داوری ارسال دارد.
جریان داوری از تاریخی آغاز شده محسوب می شود که خوانده ، اطلاعیه داوری را دریافت کند.
بخش سوم – جریان داوری
ماده ۱۵: مقررات عمومی
دیوان داوری می تواند با رعایت این قواعد به نحوی که خود مقتضی بداند، جریان داوری را هدایت کند، مشروط براینکه با طرف های داوری به مساوات رفتار کند و در هریک از مراحل رسیدگی به هر طرف کاملاً فرصت دهد که مطالب خود را ارائه نماید.
ماده ۱۶: مقر داوری
محل انجام داوری با توجه به شرایط داوری توسط دیوان داوری تعیین خواهد شد مگر آن که طرف ها در مورد آن توافق کرده باشند.

قانون نمونه داوری بازرگانی بین المللی

فصل اول: مقررات عمومی
ماده ۲ . تعاریف و قواعد تفسیر
به منظور (اجرای) این قانون:
الف : منظور از ((داوری)) هر نوع داوری است، اعم از اینکه توسط یک مؤسسه دائمی اداره (و تصدی) شود یا نه.
ب: ((هیأت داوری)) به معنای داور واحد یا گروه داوران می باشد.
فصل دوم: موافقتنامهی داوری
ماده ۷ . تعریف و شکل موافقتنامهی داوری
۱ . ((موافقتنامهی داوری)) توافق (قراردادی) است بین طرفین که به موجب آن تمام یا بعضی اختلافات به وجود آمده در مورد یک رابطه حقوقی معین اعم از قراردادی یا غیر قراردادی یا اختلافاتی را که ممکن است (در رابطه با آن ارتباط حقوقی معین) پیش آید به داوری ارجاع می شود. موافقتنامه داوری ممکن است به صورت شرط داوری در یک قرارداد یا به صورت موافقتنامه جداگانه باشد.
۲ . موافقتنامهی داوری بایستی به صورت کتبی باشد. موافقتنامه در صورتی کتبی است که طی سندی (نوشته ای) به امضاء طرفین رسیده باشد، یا طی مبادله نامه ها، تلکس، تلگرام یا سایر وسایل مخابراتی که وجود موافقتنامه را اثبات نماید، آمده باشد، یا یکی از طرفین طی مبادله دادخواست یا دفاعیه، وجود آن را ادعا کند و طرف دیگر آن را تکذیب ننماید. تصریح در قرارداد به سندی (خارج از قرارداد) که متضمن شرط داوری است به منزله موافقتنامهی داوری خواهد بود، مشروط بر اینکه قرارداد مذکور به صورت کتبی بوده و تصریح به نحوی باشد که شرط (‌داوری) را جزیی از قرارداد بنماید.

کنوانسیون حل و فصل اختلافات مربوط سرمایه گذاری بین دولت ها و اتباع دولت های دیگر(کنوانسیون واشنگتن ۱۹۶۶)

فصل اول: مرکز بین المللی حل و فصل اختلافات مربوط به سرمایه گذاری
قسمت اول: تأسیس و سازمان
ماده ۱٫

1. 1. بدین وسیله ((مرکز بین المللی برای حل و فصل دعاوی سرمایه گذاری)) (که بعد از این ((مرکز)) نامیده می شود)، تأسیس می گردد .

1. 1. هدف مرکز ایجاد تسهیلات برای سازش و داوری در مورد اختلافات سرمایه گذاری بین دول متعاهد و اتباع سایر کشورهای متعاهد، مطابق مقررات این کنوانسیون، می باشد.

قسمت ششم: وضعیت ها، مصونیت ها و امتیازات
ماده ۱۸٫
مرکز دارای شخصیت حقوقی بین المللی کامل می باشد.

باب دوم: درباره معرفت امر خداوند: وی در این باب چنین می گوید که این عالم به امر الهی ساخته شده است؛ آن چنانی که خداوند در قرآن از آن تعبیر به « کن فیکون» کرده است.^[۳۸۲]
باب سوم: درباره معرفت اصلین: منظور از اصلین در اینجا، عقل و نفس است؛ وی معتقد است زمانی انسان، مفهوم لوح و قلم و قضا و قدر و کرسی را درک می کند که مفهوم عقل و نفس را درک نماید.^[۳۸۳]
باب چهارم: درباره معرفت جدّ و فتح و خیال: وی این سه اصطلاح را چنین معنا می کند: « جدّ» بدین معناست که وقتی انسانی متولد می شود خداوند سعادت را برای او مقدر می نماید و در طول زندگی این انسان بر اساس همان سعادت حرکت می کند و حکومت می نماید؛ حال اگر انسان از این مرحله پیروزمندانه بیرون آید وارد مرحله دوم که «فتح» است می شود، در این مرحله خداوند چشم دلش را باز می کند و همه متشابهات را درک می نماید و هیچ چیز برای وی مجمل باقی نمی ماند، هر گاه این مرحله را نیز گذراند، و با سعادت از این دنیا رحلت نمود، وارد مرحله سوم- خیال- می شود، یعنی خداوند چنین شخصی را امام قرار می دهد.^[۳۸۴]

باب پنجم: شناخت حروف علویه هفتگانه: منظور از حروف هفتگانه، عقول هفتگانه است. که وی درباره آن تعبیر« کونی قدر» می کند؛ هفت حرفند که خلقت بر اساس آن اداره می شوند که عبارتند از «ک» یعنی حضرت آدم؛ « و» حضرت نوح؛ « ن» حضرت ابراهیم؛ « ی» حضرت موسی؛ «ق» حضرت عیسی؛ «د» حضرت محمد؛ «ر» حضرت قائم.^[۳۸۵]
باب ششم: شناخت رسالت: در این باب درباره رسالت پیامبران علی الخصوص پیامبر اسلام(۶) بحث می کند.^[۳۸۶]
باب هفتم: شناخت وصایت: وی در این باب چنین بیان می کند که انسان موقع مردنش باید وصیت بکند چنانکه پیامبران وصیت می کردند.^[۳۸۷]
باب هشتم: شناخت امامت: وی در این باب معتقد است که در هر زمانی امامی وجود دارد خواه حاضر باشد یا غایب.^[۳۸۸]
باب نهم: شناخت قیامت: در این باب علائم قیامت و وقوع آن بحث شده است.^[۳۸۹]
باب دهم: شناخت بعث: وی در اینجا بیان می کند که آدمی با همان هیبتی که در این دنیا داشته از قبر بیرون می آید و قائل به معاد جسمانی شده است.^[۳۹۰]
باب یازدهم: شناخت ثواب و عقاب: وی درباره ثواب الهی و عقابش در قیامت بحث می کند.^[۳۹۱]
باب دوازدهم: شناخت ماخذ تاویلات قرآن: وی در این باب راه چگونگی تاویل کردن آیات قرآن را بحث می نماید و چندین مثال در این باره می آورد.^[۳۹۲]
باب سیزدهم: شناخت وضو و طهارت؛ باب چهاردهم: شناخت نماز؛ باب پانزدهم: شناخت زکات؛ باب شانزدهم: شناخت روزه؛ باب هفتهم: شناخت حج: وی در این باب ها بعد از توضیحی مختصری که درباره هر کدام می دهد، چگونگی به جا آوردن آنان را نیز توضیح می دهد.^[۳۹۳]
محتوای کتاب کشف المحجوب
این کتاب ابو یعقوب سجستانی نیز از چند فصل تشکیل شده است که عبارتند از:
فصل اول: التوحید، فصل دوم: المبدع الاول، فصل سوم: خلق ثانی، فصل چهارم: خلق ثالث، فصل پنجم: خلق رابع، فصل ششم: خلق خامس، فصل هفتم: خلق سادس .^[۳۹۴]

۲-۳ اندیشه کلامی خوارج سیستان

در این منطقه سه فرقه عمده خوارج به نام عطویه، ازارقه و پیروان حمزه خارجی فعالیت داشته اند و دارای آرای کلامی خاصی بوده اند؛ بدین شرح:

۱-۲-۳ اندیشه های کلامی ازارقه

۱- ازارقه مخالفان خود را مشرک و کافر مى دانستند، در حالى که خوارج اولیه آنان را تنها کافر مى پنداشتند.
۲- قاعدین خوارج، یعنى آن دسته از خوارج که همراه ازارقه جنگ نمى کردند، کافر و مشرک هستند.
۳- اطفال مشرکان (مخالفان ازارقه ) نیزمشرکند و در آتش دوزخ جای دارند.
۴- کشتن مشرکان-یعنى مخالفان ازارقه- و زنان و اطفالشان مباح است .
۵- همه مشرکان از جمله اطفال تا ابد در آتش جهنم خواهند ماند.
۶- انجام هر گناهى، اعم از گناه کبیره یا صغیره باعث کفر و شرک مى شود.
۷- خداوند مى تواند کسى را به پیامبرى برگزیده که قبل از نبوت کافر بوده و یا پس از نبوت کافر خواهد شد. ۸- تقیه در گفتار و کردار جایز نیست.^[۳۹۵]

۲-۲-۳ اندیشه کلامی عطویه

این فرقه معتقد بودندکه : ۱- باید خداوند و رسول او راشناخت.۲-به خون مسلمان احترام گذاشت. ۳- غدر و مکر نبایدکرد. ۴- باید براى آشنایى مردم به احکام اسلام، از راه برهان و دلیل وارد شد. ۵-مرتکب گناه کبیره مشرک است.۶- انسان ها نیاز به امام ندارند بلکه خودشان باید نسبت به یکدیگر انصاف داشته باشند.^[۳۹۶]

۳-۲-۳ اندیشه کلامی حمزه خارجی

پیروان حمزه بن ادرک را حمزویه گویند این فرقه با فرقه میمونیه^[۳۹۷] هم فکرى داشتند؛ در نتیجه معتقد بودند:
۱- آنان افعال انسان ها را به قدر الهی اسناد می دادند
۲- انسان ها قبل از انجام کار، استطاعت این عمل را دارند یعنی خداوند توان انجام کارها را به آدمیان داده است.
۳-خداوند نسبت به بندگان فقط خیر را اراده می کند و ذات خداوند ازاراده شر و گناه مبراست.
۴-جایگاه اطفال کفار در جهنم است.
۵-در یک زمان دو امام مى توانند حضور داشته باشند، درصورتى که متفق القول نباشند .^[۳۹۸]
قرن دوم همچون قرن نخستین، خوارج در سیستان فعالیت داشتند، اما اندیشه های کلامی آنان متفاوت شد زیرا خوارج قرن پیشین در مساله امامت معتقد بودند که انسان ها نیاز به امام ندارند بلکه خودشان باید نسبت به یکدیگر انصاف داشته باشند»^[۳۹۹] اما پیروان حمزه بن ادرک خارجی در این باره معتقد بودند که «در یک زمان دو امام مى توانند حضور داشته باشند، درصورتى که متفق القول نباشند»؛^[۴۰۰] علت این اختلاف، محیطی بود که در سیستان حاکم شد؛ زیرا خوارج در قرن اول به آن قدرت سیاسی نرسیدندکه بتوانند حکومت سیستان را به دست گیرند ولی خوارج در این قرن علیه حکومت عباسی شوریدند و« حمزه بن ادرک» توانست، حکومت سیستان را به دست گیرد و خوارج را در آن جا به برتری رساند و حدود ۵۰۰۰ نفر با وی در سیستان بیعت کردند ؛^[۴۰۱] در نتیجه این افراد قائل شدند که می تواند در یک زمان دو امام باشد که یکی خلیفه عباسی می شود و دیگری «حمزه بن ادرک».

۳-۳ اندیشه کلامی اهل سنت سیستان

بعضی از فرقه های اهل سنت دارای اندیشمندانی بوده اند که در فصل پیشین شخصیت آنان بررسی شد؛ در این فصل مهم ترین آرای کلامی این فرقه ها مورد کنکاش قرار می گیرد.

۱-۳-۳ اهل حدیث

چنانچه بارها تصریح نمودیم که درست است عنوان پایان نامه مربوط به متکلمان است و اهل حدیث از مخالفان متکلمان بوده اند، ولی چون آنان نیز دارای آثار مستقلی در دفاع از مبانی اعتقادی خود هستند، به این جهت است که درباره آنان بحث می کنیم.
روش کلامی عثمان بن سعید
روش او برگرفته از شیوه استادانش، احمد بن حنبل و یحیی بن معین بوده است؛ به گونه ایی که فقط به ظاهر آیات و روایات تمسک کرده و از هر گونه تاویل در آیات و روایات اجتناب جسته است؛^[۴۰۲]همانگونه که خودش صراحتاً بیان میکند، طبق ظاهرِ (الرَّحْمَنُ عَلَى العَرْشِ اسْتوَى)^[۴۰۳]خداوند بر روی عرش نشسته و نظاره گر اعمال است؛ همچنین بارها نسبت به خلق قرآن مخالفت کرده و قائل به قدم کلام الهی بوده و هرگز قائل به تاویل آیات قرآن نبوده است؛ به گونه ایی که برای ادعایش این آیه را تلاوت می کرده است(رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُوْلَ)^[۴۰۴].^[۴۰۵] وی در مناظره کردن تبحر داشت و بارها با علمای جهمیه مناظره کرده است.^[۴۰۶]
وی آثار متعدد کلامی دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف: کتاب «الردعلى الجهمیه»
عثمان بن سعید سیستانی برای رد اعتقادات جهمیه کتابی به نام الردعلى الجهمیه^[۴۰۷] را نوشته است. وی در این کتاب، مباحث کلامی درباره اسماء و صفات خداوند را با رویکرد اهل حدیث و سلف ذکر کرده و با موضع گیری در برابر جهمیه و هرگونه تعطیل و تشبیه و تمثیل و تاویل را درباره خداوند به وسیله ادله عقلی و نقلی رد کرده است.^[۴۰۸]
روش عثمان بن سعید در این کتاب چنین است که پس از طرح مساله کلامی آیات قرآنی و روایات وارد شده در مساله و اقوال ائمه سلف اهل سنت را ذکر می‌کند و در ادامه هر بحث، شبهات آن مساله را همراه پاسخ آن بیان می کند.در این کتاب مباحث مختلف کلامی پیرامون آسما و صفات بیان شده است؛ مسائلی مانند:
الف: نشستن خدا بر عرش: چنانچه پیشتر اشاره شد وی در این کتاب اظهار می‌کند که خداوند بر روی عرشی که بر روی آسمان هفتم وجود دارد نشسته است.^[۴۰۹]
ب: عدم حضور خدا در همه جا: وی معتقد است که جایگاه خداوند بالای عرش است و در جای دیگری حضور ندارد بلکه فقط علم به تمام اشیاء دارد.^[۴۱۰]
ج: قائل به رویت خدا: او در این کتاب قائل شده که بعضی از انسان ها در روز قیامت، خداوند را می بینند همانگونه که خورشید و ماه را در دنیا می دیدند.^[۴۱۱]
د: نزول خداوند: وی معتقد است که خداوند، روز قیامت نزول می کند تا بین بندگانش حکم کند؛ همانگونه که در هر شب خداوند از یک آسمان به آسمان دیگر نزول می کند.^[۴۱۲]
ه: قدم کلام الهی: وی با استناد به آیات و روایات معتقد است کلام الهی مخلوق نیست و مانند خود خداوند قدیم است.^[۴۱۳] عثمان بن سعید در ادامه، بحث مفصلی مطرح کرده است که قرآن مخلوق نیست.^[۴۱۴]