باباش کجاست؟/ رفته سفر/ دست خدا به همراش
بپر برو تو رختخواب/ دیر شده زود بگیر بخواب
تو رختخواب بخون دعا/ بگو به امید خدا
تا خواب‌های خوب ببینی/ گل توی خوابت بچینی
(رحمان دوست ،۱۳۸۳ :۷ )
شاعر در اولین شعر که بازی با انگشت‌ها است فلسفه نمازخواندن را که تشکر کردن از خداوند است برای کودک بیان کرده است و آن را در قالب شعری آورده است که می‌تواند یک نوع بازی هم برای کودکان این گروه سنی به‌حساب آید و این می‌تواند برای تفهیم این مطلب به کودک کمک‌کننده باشد، در شعری که در کتاب ترانه‌های نوازش آمده است مصرع « دست خدا به همراش » متناسب کودکان این گروه سنی نیست و این اصطلاح می‌تواند نوعی نگرش ماده انگارانه را از خداوند که در کودکان این گروه‌های سنی وجود دارد تقویت کند. وزن و موسیقی اشعار، ریتمیک و متنوع است و مناسب گروه‌های سنی مخاطب است.

همان‌طور که قبلاًدر مورد این شاعر گفته شد ایشان مخاطب خود را به‌خوبیمی‌شناسد و با مراحل رشد ذهنی و مذهبی آن‌ها آشناست و مواردی که به‌عنوان اشکال و ایراد از اشعار این شاعر مطرح می‌شود برای ناآشنا بودن او با رشد ذهنی کودکان کافی نیست.
اسدالله شعبانی
۱۲ کتاب از این شاعر در دهه هشتاد در شورای کتاب کودک بررسی‌شده است که در ۲ کتاب مضمون دعا و نماز وجود داشت که به بررسی قسمت‌هایی از این اشعار می‌پردازیم.
دوست قشنگ و کوچکم
عروسک قشنگم/ کنار من نشسته
نمی تونه بازی کنه راه بره/ چون که پاهاش شکسته
خدا جون! ای خدا جون!/ تو خیلی مهربونی
یه کاری کن عروسکم خوب بشه/ دوست قشنگ و کوچکم خوب بشه
ستون دین
اتل‌متل توتینه/ نماز ستون دینه
بیا که نیت کنیم/ بعدش وضو بگیریم
وضو بگیر، چگونه؟/ از پیشونی تا چونه
آب بریز و آب بپاش/ البته یک کم یواش
آب را بریز از بالا/ پاک میشی مثل گل‌ها
اتل‌متل چی با ماست/ دست چپ و دست راست
مسح سرو می‌کشیم/ تا پیشونی می‌رسیم
بعد می‌کشیم روی پا/ وضو گرفتیم حالا
نمازخانه
پنجره و دردارم/ محراب و منبر دارم
گنبد عالی دارم/ گلای قالی دارم
هرکی بزرگ و کوچک/ پیر و جوون و کودک
اینجا چه مهربونند/ باهم نماز می خونند
(شعبانی ، ۱۳۸۷ : ۶۱ )
شعر دوست قشنگ و کوچکم، یکی از اشعار کتاب « خرمن شعر خردسالان » است. شاعر در این شعر از زبان کودک چیزی مادی مانند خوب شدن پای عروسکش را می‌خواهد و این مطلب را غیرمستقیم به کودک می‌آموزد که ما می‌توانیمهر چیزی را از خداوند بخواهیم و خداوند هم می‌تواند هر کاری را انجام دهد.
در شعر بعد که « ستون دین » نام دارد و از اشعار همان کتاب است شاعر نحوه‌ی وضو گرفتن را برای کودک به نظم کشیده است و در شعر بعد بانام« نمازخانه » شاعر فضای یک نمازخانه را به تصویر کشیده است. اشعار روان و ریتمیک است اما شاعر از هیچ آرایه ادبی و تخیل شاعرانه‌ای در آن‌ها استفاده نکرده است تا شعر را برای کودک جذاب‌تر کند، فقط در شعر ستون دین مصرع «پاک میشی مثل گل‌ها» را آورده است. به نظر می‌رسد شاعر باید بیشتر با مراحل رشد ذهنی و مذهبی کودکان آشنا شود تا اشعارش تأثیرگذارتر باشد.
مهری ماهوتی
۱۸ کتاب شعر از این شاعر در دهه هشتاد در شورای کتاب کودک بررسی‌شده است که از بین این کتاب‌ها ۳ کتاب مضمون مذهبی داشت و از بین آن‌ها در یک کتاب یک شعر درباره نماز بود که آن شعر را بررسی می‌کنیم.
شکل پروانه از کتاب من جوجه شدم
جانمازم شکل یک پروانه است/ بال‌های او پر از خال قشنگ
مادر من خال‌ها را دوخته/ با نخ رنگین‌کمانهفت‌رنگ
بال‌های نرم این پروانه را/ با دودست کوچکم وا می کنم
مثل یک پروانه هنگام نماز/ شادی پرواز پیدا می کنم ( ماهوتی ، ۱۳۸۳ : ۳ )
شاعر در این شعر از قالب چهارباره استفاده کرده است. شعر روان و ریتمیک است و از تخیل شاعرانه در آن استفاده‌شده است که آن را برای این گروه‌های سنی جذاب‌تر کرده است با این شعر کوچک نمی‌توان در مورد تفکر این شاعر تصمیم گرفت اما به نظرمی‌رسد شاعر با رشد روانی و ذهنی کودکان ناآشنا نیست و اشعار خود را درخور سن و ذهن آن‌هامی‌سراید.
برخلاف اهمیت نماز و دعا و آموزش آن به کودکان ، شاعران توجه زیادی به این مضمون نداشته‌اندو اشعار سروده شده نیز زیاد با نظر روان شناسان و مراحل درک ذهنی کودکان ،مطابق نیست .
۳-۲-۲- روزه:
روزه یکی از فروع دین اسلام است که شاعران باید آن را به‌گونه‌ای ساده و جذاب برای کودکان بیان کنند.شاعر باید این فریضه را طوری معرفی کند که رنج‌آور و محروم‌کننده و باری سنگین تصور نشود و عمل به آن اکراه و تنفر به همراه نداشته باشد بلکه همچون وظیفه‌ای مفید و سازنده شناسانده شود. برای این منظور شاعر می‌تواندبابیان آثار روزه در صحت و سلامتی جسم و سایر آثار روحی و اجتماعی آن را معرفی کند و در شعر بیاورد.
شاعر می‌تواند برای گروه سنی « ب » به‌طور ساده درباره‌ی ماه رمضان و روزه مطالبی برای کودکان بیان کند و از مراسم سحر و افطار و قرآن خواندن و نمازخواندن در این ماه مبارک و دیگر تشریفات آن تصور و منظره دل‌نشینی در شعر ارائه دهد این کار می‌تواند نوعی رغبت و علاقه را در کودک نسبت به روزه به وجود آورد و او را برای گرفتن روزه به هر میزانی که طاقت دارد آماده سازد.
ازآنجاکه دختران در پایان گروه سنی « ب » یعنی در ۹ سالگی به سن تکلیف می‌رسند و این فرضیه بر آن‌ها واجب می‌شود باید با عادت دادن کودک به این فریضه در حد طاقت و توان او، او را برای انجام این مراسم عبادی آماده کرد.
۳-۲-۲-۱-بررسی روزه در اشعار
شاعران زیادی در مورد روزه برای کودکان این گروه‌های سنی شعری نسروده‌اند ، فقط دو شعر از بین اشعار مذهبی در این مورد سروده شده بود که یکی از شعرها با عنوان « نون افطاری » از کتاب « ماجراهای شیرین علی کوچولو »از کتاب‌هایبررسی‌شده سال ۱۳۸۶ از فاطمه سادات رضوانی و دیگری با عنوان« روزه» از اسدالله شعبانی از کتاب « خرمن شعر خردسالان » بود که در اینجا این دو شعر را بررسی می‌کنیم.
نون افطاری
امروز مامان صدا زد / علی مهربونم
گوش بده من چی می گم / عزیز خوش زبونم

۹. مهارت‌های فردی و ارتباطات ضعیف (شفاهی یاکتبی): بسیاری از محققان و دست اندرکاران اظهار می‌دارند که توانایی کارکنان برای تسهیم دانش، در مرحله اوّل و به میزان زیادی بستگی به مهارت‌های ارتباطی آن‌ها دارد. ارتباط مؤثر، چه به صورت نوشتاری و چه به صورت گفتاری (که رایج‌ترین وسیله تسهیم دانش پنهان است) برای تسهیم دانش مؤثر، مهم و اساسی می‌باشند.(Davenport and Prusak, 1998)

۱۰. نبود شبکه‌های اجتماعی: اهمیت ارتباط بین افراد در مدیریت دانش آنقدر مهم است که یکی از دانشمندان این رشته (Prusak) می‌گوید “اگر یک دلار دارید و می‌خواهید آن را برای مدیریت دانش خرج کنید، بهتر است آن را برای ایجاد ارتباط بین افراد صرف کنید". تحقیقات زیادی که در زمینه موضوعات مربوط به شبکه‌های اجتماعی انجام شده است، نشان داده‌اند که بین شبکه‌های اجتماعی کارکنان و شخصیت آن‌ها (درون گرایی در مقابل برون گرایی)، و توانایی تعامل آنها با دیگران همبستگی کاملی وجود دارد.
۱۱. تفاوت‌های مربوط به جنسیت، سن، و سطح تحصیلات.
۱۲. حفظ مالکیت معنوی به دلیل ترس از عدم قدرشناسی و اعتباردهی توسط مدیران و همکاران: کارکنان دوست دارند مالکیت بر دانش خود را به نحوی حفظ کنند که از آن طریق نزد همکاران و هم قطاران خود،کسب اعتبار کنند (Murray, 2002; Rowley, 2002).
۱۳. عدم اعتماد: بحث درباره تسهیم دانش بدون توجه به واژه اعتماد غیرممکن است. بدون وجود یک احساس اعتماد، بیشتر افراد دانش خود را تسهیم نخواهند کرد. اعتماد دو جنبه دارد جنبه اول عدم اعتماد دارنده دانش به افراد به دلیل امکان سوء استفاده یا کسب اعتبار نامشروع از دانش تسهیم شده است، و جنبه دوم عدم اعتماد گیرنده دانش به صحّت و شایستگی منبع دانش می‌باشد. هم اعتماد از طرف منبع دانش در این خصوص که گیرنده دانش از آن سوء استفاده نخواهد کرد، لازم است؛ و هم اعتماد گیرنده دانش در زمینه صحّت دانش و اطلاعات و هم در مورد صلاحیت دارنده دانش لازم است. چیزی که موجب می‌شود افراد به یکدیگر اعتماد کرده و به طور داوطلبانه دانش و بینش خود را با یگدیگر تسهیم کنند و به طور فعال و ارادی تشریک مساعی نمایند، وجود شبکه‌های غیررسمی است. فعالیت‌های تسهیم دانش چیزی نیست که بتوان آن را سرپرستی کرد و یا با فشار افراد را وادار به انجام آن‌ها کرد (Stauffer, 1999)؛ ولی وجود اعتماد بین یک سازمان و زیرمجموعه‌های آن، و بین اعضای سازمان اثر مستقیمی بر جریان ارتباطات در سازمان دارد و در نتیجه حجم دانش تسهیم شده در داخل واحدهای سازمان و همچنین بین واحدها و شعبات سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهدDe Long and Fahey, 2000)).
۱۴. تفاوت‌های مربوط به فرهنگ ملّی یا فرهنگ سازمانی، ارزش‌ها و اعتقادات مربوط به آن، یا زمینه قبلی نژادی، و زبان: فرهنگ تعاریف متفاوتی دارد که یکی از آن‌ها عبارتست از “ارزش‌ها، هنجارها، و عرف". از ویژگی‌های بارز فرهنگ آن است که در بین اعضای سازمان پذیرفته شده است. تحقیقات زیادی در خصوص موانع فرهنگی تسهیم دانش در سطوح سازمانی انجام شده است ولی مطالعات کمی در زمینه تاثیر فرهنگ ملی بر فعالیتهای تسهیم دانش انجام شده است ((Straub et al, 2002. همچنین نقش و تأثیر زبان محاوره ای بر انتقال دانش توسط تعدادی از محقیقین شناسایی شده ((Harzing, 2003; Marschan et al., 1997. اگر چه موانع مربوط به فرهنگ ملّی و زبان، در بیشتر سازمان ها ارتباط کمی با تسهیم دانش در سطح سازمانی دارد ولی برای سازمان هایی که در سطح بین المللی فعالیت دارند برای تسهیم دانش بین شعبات خود در کشورهای مختلف عاملی است که نباید نادیده گرفته شود.
یکی از موضوعات کلیدی تسهیم دانش در یک سازمان وجود زمینه مربوط به محیط و شرایط مناسب سازمانی است. موانع بالقوه ای که می‌توانند منجر به کاهش تسهیم دانش در سازمان شوند عبارتنداز:
۱. نامشخص بودن استراتژی مدیریت دانش، یا عدم سازگاری آن با اهداف سازمانی و روش‌های استراتژیک سازمان: شکست و یا موفقیت استراتژی تسهیم دانش به سازگاری این استراتژی با اهداف سازمان وابسته است. این سازگاری آنقدر مورد تأکید است که یکی از نویسندگان می‌گوید “بدون توجّه به اینکه یک برنامه تسهیم دانش چگونه شروع می‌شود، یا چه ساختاری خواهد داشت؛ موفق‌ترین برنامه‌های تسهیم دانش آن‌هایی هستند که به طور کامل با سازمان و اهداف استراتژیک آن مرتبط باشد” (Master, 1999, p. 21). ایجاداین ارتباط وظیفه مدیریت عالی سازمان است، و این کار از طریق ابلاغ واضح اهداف و استراتژیهای سازمان به کارکنان، به منظور جلب حمایت آنان انجام می‌شود. در بیشتر موارد، این اهداف و استراتژیها توسط مدیران عالی به نحوی مبهم به کارکنان ابلاغ می‌شوند، که نه تصویر روشنی از آن اهداف و استراتژیها ارائه می‌دهد و نه راهنمای خوبی برای کارکنان است.
نبود رهبری وهدایت مدیریتی در زمینه بیان فواید و ارزش‌های فعالیت‌های تسهیم دانش: نبود هدایت و رهبری مدیریتی می‌تواند به کاهش فعالیت‌های تسهیم دانش منجر شود. با توجه به اینکه تسهیم دانش داوطلبانه اثربخش تر بوده، و تسهیم دانش آگاهانه رفتار جدیدی است که بعضی افراد به یادگیری آن نیاز دارند؛ به نظر می‌رسد که آموزش و پشتیبانی مداوم و ارائه رویه‌های مشخص یک پیش نیاز قطعی برای تسهیم دانش اثربخش تر در تمامی سطوح سازمانی باشد(Lves et al, 2000). چالش مدیران در این خصوص این است، که در سازمان فضایی ایجاد کنند که در آن، افراد هم مایل به تسهیم آنچه که می‌دانند باشند؛ و هم از آنچه که دیگران می‌دانند استفاده کنند. همیشه نمی‌توان تنها به این دلیل که تسهیم دانش کار خوبی است از افراد انتظار داشت که دانش خود را تسهیم کنند. مدیران باید خیال کارکنان را از جهت حفظ مالکیت معنوی آن‌ها آسوده کنند، تا حالتی پیش نیاید که کارکنان از ترس دزدیده شدن مالکیت معنوی خود، ایده‌هایشان را مخفی کنند. راه حلّ این مشکل این است که افراد ایده‌هایشان را در تشریک مساعی با افراد دیگر از طریق تشویق کار گروهی توسعه دهند (Gurteen, 1999). بنا براین، تأکید بر انتظارات مدیریت و تعهد درازمدت او در قبال فعالیت‌های تسهیم دانش، و ایفای نقش حمایتی در این رابطه؛ برای ایجاد فرهنگ تسهیم دانش مهم و اساسی است McDermott and O’Dell, 2001; O’Dell and Grayson, 1998))
۳. کمبود فضاهای رسمی و غیررسمی برای تسهیم دانش و تولید دانش جدید: تفاوت گروه‌های رسمی و غیررسمی این است که در گروه‌های رسمی، اندازه گروه محدود بوده و این گروه‌ها بر موضوعاتی که از نظر سازمان مهم هستند تمرکز می‌کنند، در حالی که در گروه‌های غیررسمی اندازه گروه نامحدود بوده و موضوعات مورد توجّه گروه، موضوعات مورد علاقه اعضای گروه است که امکان تعیین و هدایت آن‌ها توسط هر یک از اعضاء وجود دارد. یکی از موضوعات کلیدی در زمینه تسهیم دانش، ترکیب شبکه‌های انسانی است. بنابراین، یکی از اوّلین قدم‌ها در تسهیم دانش، پشتیبانی و به‌کارگیری مؤثر دانشی است که از قبل در این شبکه‌ها وجود دارد و توسط اعضای آن شبکه‌ها در زمینه موضوعات مهم با یکدیگر تسهیم شده است در واقع، برای اینکه یک استراتژی تسهیم دانش به خوبی عمل کند؛ لازم نیست که حتما مکانیسم های رسمی داشته باشد؛ زیرا دلیل این که بیشتر افرادبا یکدیگر تشریک مساعی می‌کنند و تسهیم دانش می‌کنند، و آنچه راکه می‌دانند به یکدیگر می‌آموزند این نیست که مدیران از آن‌ها خواسته‌اند یا آن‌ها را وادار به این کار کرده‌اند؛ بلکه به این دلیل است که فضاهای داخلی سازمان رقابتی تر شده و افراد برای انجام بهتر و سریعترکارهای خود به دانش یکدیگر نیاز دارند. به همین دلیل از کارهای گروهی که در آن‌ها تسهیم دانش بیشتری انجام می شودبیشتر استقبال می‌کنند.
۴. نبود سیستم های پاداش مشخص که افراد را به تسهیم بیشتر دانش خودترغیب کند: به دلیل طبیعت رقابتی که در نهاد انسان‌ها قرار دارد، استفاده از تشویق‌ها یکی از روش‌های حداکثر کردن عملکرد کارکنان، برای دستیابی به نتایج بهتر سازمانی می‌باشد. در حالیکه موتور محرکه بیشتر سازمان ها، سودآفرینی است، عامل مشوّق برای کارکنان مجموعه حقوق و مزایا و تقدیر از عملکرد آنان توسط سازمان است. در خصوص اثربخشی سیستم های حقوق و مزایا و ارزیابی عملکرد به عنوان عامل انگیزش افراد برای تسهیم دانش، بحث‌هایی وجود دارد. بعضی از نویسندگان اظهار می‌دارند که تغییر در سیستم های پاداش و سیاست‌های مربوط به آن‌ها به ندرت بر فرهنگ سازمان و تسهیم دانش در درازمدّت اثر می‌گذارد؛ زیرا معتقدند که فرایند تسهیم دانش باید طبیعی باشد تا ادامه پیدا کندEllis, 2001; Finerty, 1997; McDermott, 1999; O’Dell and Grayson, 1998)). همچنین در یک فرهنگ سازمانی مخالف تسهیم دانش، استفاده از مشوّق‌ها و پاداش‌ها ناکافی خواهد بود، زیرا این نوع مشوّق ها به سرعت اثر خود را از دست داده و دیگر منجر به افزایش تسهیم دانش نخواهند شد. لذا لازم است مدیران در جهت تبدیل فرهنگ سازمانی به فرهنگی که از تسهیم دانش استقبال می‌کند اقدام کنند. در این حالت، مهم نیست که چه نوع سیستم پاداش و تقدیر از کارکنان انتخاب شود، زیرا این کار به هر حال به نوعی اهمیت دادن به تسهیم دانش است. یکی از راه‌های تقدیر از فعالیت‌های تسهیم دانش کارکنان این است که آن را به عنوان معیاری در ارزیابی عملکرد کارکنان لحاظ کنیم. بعضی از شرکت‌ها (BP, Ernst & Young, KPMG, HP) به طور فزاینده ای تجدیدنظر در سیستم ارزیابی عملکرد رسمی خود را انجام می دهندکه در آن از کارکنان می خواهندکه دانش ارزشمند خود را اخذ، ثبت، و تسهیم کنند و از دانش دیگران نیز هنگامی که از آن مطّلع می‌شوند، استفاده کنندMaster,1999)). حتّی این هم ممکن است مناسب باشدکه همکاران و سرپرستان مستقیم کارکنان و آن‌هایی که در فرایند تسهیم دانش دخالت دارند، کارکنان را وادار به تسهیم دانش کنند McDermott and O’Dell, 2001)).
۵. عدم پشتیبانی کافی فرهنگ سازمانی موجود از فعالیت‌های تسهیم دانش: فرهنگ سازمانی یک موضوع پیچیده است (Sackmann, 1992) که تجلّی گذشته و حافظه سازمان است و وضعیت فعلی سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و گذشته سازمان را به آینده آن منتقل می‌کند Iivonen,2004)). فرهنگ سازمانی تعیین کننده رفتار فردی و گروهی بوده و نقش مهمّی در موفقیت برنامه‌های مدیریت دانش دارد و می‌تواند به عنوان یک مانع کلیدی در رابطه با تسهیم دانش عمل کند (McDermott and O’Dell, 2001). فرهنگ سازمانی سطح تعامل بین افراد در انجام کارها را در سطوح عمودی و افقی تعیین می‌کند. همچنین یک فرهنگ سازمانی مناسب می‌تواند اجرای موفقیت آمیز برنامه‌های مدیریت دانش در سازمان را موجب شود (Park, et al, 2004). برای مثال تحقیق نشان داده است که فرهنگ در کنار عوامل زیرساخت، فنّاوری، و اندازه سازمان، یکی از چهار تقویت کننده اصلی انتقال دانش می‌باشد (O’Dell and Grayson, 1998). یکی از نویسندگان، فرهنگ را به “آب درون یک تنگ ماهی برای هر سازمان” تشبیه کرده است، چیزی که کارکنان در آن غوطه می‌خورند، در آن زندگی می‌کنند، ولی از آن آگاه نیستند (Featherly, 2005, P. 25). همه محققین و دست اندرکارن مدیریت دانش بر این نکته توافق دارند که برای موفقیت ابتکارات مدیریت دانش در سازمان، فرهنگ سازمانی باید پشتیبان تسهیم دانش در داخل سازمان باشد (Park et al, 2004). با این وجود، برای بسیاری از سازمان ها، حرکت به سوی فرهنگ تبادل دانش و تشریک مساعی کاری بس مشکل است. برای موفقیت تسهیم دانش در سازمان، به جای تلاش در تغییر فرهنگ باید سعی شود که در مرحله اوّل فعالیتهای تسهیم دانش را با ارزشهای فرهنگی موجود سازمان هماهنگ کرد( ۲۰۰۱McDermott and O’Dell,) همچنین خرده فرهنگ‌های درون سازمان می‌تواند فعالیت‌های تسهیم دانش را تحت تأثیر قرار دهد، به نحوی که گروه‌های مختلف تعاریف و ارزش‌های مختلفی برای دانش قائل شوند، که این منجر به ایجاد ارتباطات ناقص و تعارض بین گروه‌های کاری شده و تسهیم دانش رادر داخل سازمان کاهش دهد(De Long and Fahey, 2000 ).
۶. عدم اولویت بالا در سازمان، برای حفظ و نگهداری دانش کارکنان با تجربه و مهارت بالا: یک چالش مهم برای سازمان های یادگیرنده، حفظ کارکنانی است که از دانش با کیفیت بالایی برخوردارند. زمانی که یک فرد برای مدّت طولانی در سازمان حضور ندارد و یا برای همیشه سازمان را ترک می‌کند، دانش فردی و سازمانی که فرد همراه دارد نیز از سازمان خارج می‌شود. همچنین با این فرض که افراد صاحب دانش از فکر خود که در واقع عامل بهبود روش‌های انجام کار (تولید یا ارائه خدمت) است استفاده می‌کنند؛ زمانی که این افراد سازمان را ترک می‌کنند، آن عامل بهبود را نیز همراه خود به خارج از سازمان می‌برند (Stauffer, 1999). همچنین در دنیای کسب و کار پویا و جهان امروز، کارکنان متخصص که به خوبی از ارزش تخصص خود آگاهند، تحرّک و جابجایی بسیار بالایی در بازار کار دارند. بنا براین برای بهبود روش‌های مدیریت دانش سازمان ها لازم است استراتژیهای حفظ دانش در لیست اولویت متخصصین دانش یا متخصصین منابع انسانی سازمان ها قرار گیرد.
۷. کمبود زیرساخت مناسب برای پشتیبانی فعالیت‌های تسهیم دانش: تخصیص نامناسب منابع انسانی یا منابع فرایند-مدار مانند پرسنل متخصص، منابع مالی، و فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، می‌تواند بر ایجاد یک محیط اثربخش تسهیم دانش تأثیر منفی بگذارد. ایجاد یک زیرساخت مناسب و تهیه منابع کافی برای تسهیل فعالیت‌های تسهیم دانش در داخل واحدها و بین واحدهای مختلف سازمان، پایه و اساس یک برنامه موفق مدیریت دانش می‌باشد Coleman, 1999; Schlegelmilch and Chini, 2003)). ولی در مقابل، شکست فعالیت‌های تسهیم دانش، حتّی قبل از شروع آن‌ها، ریشه در نبود زیرساخت اساسی و قابلیت‌های موردنیاز برای تسهیم دانش در سازمان دارد Gold et al, 2001)).
۸. ناکافی بودن منابع سازمان برای ایجاد فرصت‌های کافی برای تسهیم دانش: اهمیت تعهد مالی سازمان در زمینه مدیریت دانش،که در موارد زیادی هزینه بالایی دارد، یکی از موضوعات مورد تأکید متخصصین مدیریت دانش است (Davenport, 1997). بنابراین، تخصیص منابع لازم برای پشتیبانی جریان‌های دانش در سازمان و تشریک مساعی بین افراد در این زمینه، ضروری می‌باشد.
۹. سطح رقابت بالا بین واحدهای سازمانی و یا شعبات سازمان با یکدیگر: گاهی سطح رقابت بالا بین افراد، گروه‌ها، واحدها و شعبات یک سازمان منجر به توسعه اهداف و علایق متناقض با یکدیگر توسط آنها می‌شود. یکی از نتایج این رقابت‌های مخرّب سندروم “ساخت اینجا نیست"(not-invented-here) است که تسهیم دانش افراد و گروه‌ها را محدود می‌کند، زیرا افراد و گروه‌ها ایده‌ها و نوآوری‌های خارج از گروه و یا واحد خود را نمی‌پذیرند؛ در نتیجه به مقاومت در برابر تسهیم دانش و در نتیجه کاهش آن بین واحدها و شعبات سازمان منتهی می گردد (Katz and Allen, 1982; O’Dell and Grayson, 1998; Michailovaand Husted, 2003).
۱۰. محیط فیزیکی کار و آرایش واحدهای کاری: یکی از موانعی که اغلب نادیده گرفته شده است، نحوه آرایش و جانمایی واحدهای کاری است به نحوی که فعالیت‌های تسهیم دانش را مشکل و یا محدود می‌کند. در روش‌های جانمایی سنّتی، واحدها و دفاتر کار بیشتر بر مبنای سلسله مراتب و ارشدیت مدیریت مکان یابی می‌شوند؛ نه بر مبنای شناسایی این که چه کسانی لازم است که مداوم با یکدیگر کار کنند و یا چه کسی بیش‌ترین بهره را از تبادل دانش با همکاران خود می‌برد (Probst et al., 2000). به ویژه برای سازمان هایی که واحدهای آن‌ها در موقعیت‌های مختلف جغرافیایی مستقر می‌باشند، موانع جدّی برای تسهیم دانش وجود دارند؛ زیرا در این حالت ایجاد ارتباطات مشکل‌تر شده و ایجاد روابط بر مبنای اعتماد بدون ارتباط چهره-به-چهره مشکلتر می‌شود. این چالش در حالتی که نیاز به ایجادگروه های کاری مختلط وجود دارد و واحدهای سازمانی در مناطق مختلف مستقرند، تشدید می‌شود. راه حلی که برای این مشکل پیشنهاد می‌شود استفاده از برنامه‌های کامپیوتری کاربردی گروهی است (Ives et al., 2000).

11. 11. ساختار سلسله مراتبی سازمان: مطالعات زیادی در زمینه فواید و مشکلات ساختارهای مختلف سازمانی انجام شده است. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که یک ساختار سازمانی باز و انعطاف پذیر بهترین ساختار برای تسهیم دانش است De Long and Fahey, 2000; Nonaka and Takeuchi, 1995)).حتّی یافته‌هایی وجودداردکه بیان می کنند برای تسهیم دانش اثربخش، ساختار سازمانی از فرهنگ سازمانی و فنّاوری اطلاعات هم مهم‌تر است (Zhou and Fink, 2003). در مقابل ساختار انعطاف پذیر و باز، تمرکز بر سلسله مراتب و مقررات داخلی سازمان، موجب ایجاد فضایی در سازمان می شودکه از کارکنان انتظار داردکه به دقت بر اساس مقررات عمل کنند و در نتیجه؛ از طریق تنبیه افراد به خاطر اشتباهات آنان، فعالیت‌های تسهیم دانش مؤثر را محدود می‌کند (Michailova and Husted, 2003). موضوع دیگر این است که لازم است سازمان ها به طور دائم خود را با تغییرات محیط خارج از سازمان منطبق کنند،که در بعضی مواردبه تغییراتی در ساختار سازمانی منجر می‌شود (Probst et al., 2000).

۱۲. یک طرفه بودن جریان ارتباطات و دانش در سازمان (از بالا به پایین): در یک سازمان به شدت ساختارمند، سلسله مراتبی و چند لایه؛ که در آن جریان ارتباطات از بالا به پایین است، احتمال تسهیم دانش مؤثر به شدت کمتر از یک سازمان باز و انعطاف پذیر است. در یک سازمان با نمودار سازمانی تخت که جریان ارتباطات محدود به یک جهت خاص نیست، و معمولا دارای واحدهای سازمانی و حوزه‌های عملیاتی کوچک، یا تیمهای پروژهای می‌باشد، احتمال وقوع تسهیم دانش موثر بیشتر است.(Ives et al., 2000)
۱۳. بزرگ بودن اندازه واحدهای سازمانی به نحوی که امکان مدیریت آن برای بهبود ارتباط و تسهیل فعالیت‌های تسهیم دانش وجود ندارد: تحقیقات نشان می دهدکه اندازه سازمان و واحدهای سازمانی، اثربخشی فعالیت‌های تسهیم دانش در داخل واحدها و همچنین بین واحدها را تحت تأثیر قرار می دهد.برای اندازه گیری گروه‌های رسمی تسهیم دانش، توصیه خاصّی وجودندارد، زیرا این اندازه برای شرکت‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد و امکان ارائه راه حلّی که در این خصوص برای همه سازمان ها به یک اندازه مناسب باشد، غیرممکن است. بعضی از محققین پیشنهاد می‌کنند که به جای اینکه مدیران از کارکنان بخواهند که هر یک به طور جداگانه تسهیم دانش کنند بهتر است افرادی را به سرپرستی گروه‌های کوچک بگمارند و از آن‌ها بخواهند که به طور دائم با یکدیگر ملاقات کنند و به آن‌ها مسئولیت دسته جمعی برای تسهیم دانش بدهند (Ellis, 2001).
تبادل دانش به همان اندازه که یک موضوع مربوط به افراد و سازمان است، یک چالش تکنولوژیکی نیز هست. عبارت راه حل‌های مختلط (hybrid solutions) به معنی تعاملات لازم بین افراد و فنّاوری برای تسهیل فعالیت های تسهیم دانش است (Davenport, 1996). همچنین، بعضی از محققین معتقدند که برای بهبود تسهیم دانش با روشی معنی دار؛ یک “یگانگی ظریف فنّاوری با یک احساس اشتیاق فرهنگی، یا آگاهی رفتاری” نیاز می‌باشد (Ruddy, 2000, P. 38). برای بسیاری از شرکت‌ها، ایجاد فضایی که در آن افراد هم آنچه راکه می‌دانند تسهیم کنند و هم از آنچه که دیگران می‌دانند استفاده کنند؛ یک کار پرچالش است. توانایی فنّاوری در این رابطه این است که دسترسی فوری به حجم وسیعی از داده‌ها و اطلاعات را فراهم می‌کند، و تشریک مساعی از راه دور را ممکن کرده و در نتیجه روش‌های کار گروهی را هم در داخل واحدها، و هم بین واحدها و شعبات سازمان تسهیل می‌کند. در این رابطه که فنّاوری می‌تواند به عنوان یک تسهیل کننده، فرایندهای تسهیم دانش را از طریق آسان‌تر کردن و کارآتر کردن تشویق و پشتیبانی کند؛ تردید کمی وجود دارد. نکته کلیدی این است که یک فنّاوری مناسب انتخاب و بکار گرفته شود که سازگاری مناسبی بین افراد و سازمان ها ایجاد کند. یک فنّاوری که در بعضی سازمان ها بطرز کارآیی عمل می‌کند، ممکن است در بعضی دیگر با شکست روبرو شود. بدون توجه به اندازه سازمان، تعداد زیادی از فعالیت‌های تسهیم دانش به زیرساخت فنّاوری اطلاعات وابسته است. زیرساخت‌های زیادی وجود دارند که پشتیبانی مربوط به اخذ، سازماندهی، ذخیره، بازیابی، جست و جو، نمایش، توزیع، و بازسازی اطلاعات را انجام می‌دهند. بنا براین، سازمان ها صرف داشتن یک پایگاه اطلاعات جامع، و یک سیستم پست الکترونیکی پیچیده؛ نمی توانند ادعا کنند که یک سیستم مدیریت دانش و استراتژی تسهیم دانش ایجادکرده اند. تعدادی از موانع بالقوه تکنولوژیکی تسهیم دانش به شرح زیرمی باشند:
۱. ناسازگاری سیستم های فنّاوری اطلاعات با فرایندهای موجود در سازمان: حتی اگر فنّاوری راه حل نهایی و موتور محرّکه استراتژی تسهیم دانش نباشد، سازگاری فنّاوری با فرایندهای موجود در سازمان مهم است. در این خصوص که فنّاوریهای اطلاعات مانند اینترنت و اینترانت، سیستم های پست الکترونیکی، یا نرم افزارهای گروهی جامع؛ به میزان زیادی بر کاهش موانع ارتباطات رسمی تأثیر دارند؛ شکی نیست. فنّاوری یک پدیده چند وجهی است، لذا لازم است که یک سازمان، زیرساختی یکپارچه فراهم کند که انواع مختلف ارتباطات را پشتیبانی کند. انواع مختلفی از ابعاد فنّاوری وجود دارند که عبارتند از: فنّاوریهای هوشمند تجاری برای ارزیابی محیط‌های رقابتی و اقتصادی، فنّاوریهای تشریک مساعی و یادگیری توزیع شده برای غلبه بر موانع جغرافیایی و ساختاری، فنّاوریهای کشف دانش برای پیدا کردن دانش جدید در داخل و یا خارج از سازمان، فنّاوریهای ترسیم نقشه دانش (knowledge mapping) برای ردیابی منابع دانش درداخل و خارج سازمان، شامل کارکنان، عرضه کنندگان، توزیع کنندگان، پیمانکاران، و مشتریان (Gold et al., 2001).
۲. نبود پشتیبانی فنّی (داخل یا خارج از سازمان) و عدم انجام فوری تعمیرات سیستم های یکپارچه فنّاوری اطلاعات، موجب ایجاد وقفه در روند معمول انجام کارها و جریان‌های ارتباطات می‌گردد به نظر نمی‌رسد که هیچ بسته نرم افزاری یا سخت افزاری کامپیوتری بی عیب ونقص باشد. خرابی سیستم های کامپیوتری به علت وقت گیر و هزینه بر بودن تعمیر آنها می‌تواند آزاردهنده باشد. بنا براین وجود یک واحد پشتیبانی داخلی و یا خارج از سازمان ضروری است تا نه تنها راه حل‌های کارآمد و به موقع را برای مشکلات پشتیبانی کند، بلکه مشکلات و دام‌های بالقوه را نیز پیش بینی نماید.
۳. انتظارات غیر واقعی کارکنان درخصوص توانایی‌های فنّاوری: گاهی بعضی افراد درباره نقش فنّاوری اغراق کرده و در مقابل بعضی دیگر توانایی‌های فناوری را دست کم می‌گیرند، که این منجر به ایجاد ابهام در مورد آنچه که فنّاوری می‌تواند انجام دهد و آنچه که نمی‌تواند، می‌شود. همچنین، انتظارات غیرواقعی در باره فنّاوری می‌تواند منجر به اکراه افراد در استفاده از آن شود. بنا بر این به نظر می رسد بهتر باشدکارکنان در مراحل طراحی یا انتخاب سیستم های جدید و یا در هنگام اصلاح سیستم های موجود دخالت داده شوند.
۴. ناساگاری بین فرایندها و سیستم های فنّاوری اطلاعات متنوع موجود در سازمان: عدم سازگاری بین سیستم های جدید و سیستم های موجود فنّاوری اطلاعات می تواند یک مانع بالقوه برای تسهیم دانش باشد. این مشکل زمانی پیش می‌آید که لازم باشد، سخت افزار و یا نرم افزارموجود که برای یک استفاده خاص مناسب است، برای استفاده در سیستم جدید دیگری و یا سیستم متفاوت دیگری در مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد. به نظر می رسدکه در سازمان های جهانی امروزی، انتخاب سیستمی که برای همه حوزه‌های وظیفه ای مناسب باشد، غیرممکن باشد.
۵. عدم انطباق الزامات مربوط به رفع نیازهای افراد با فرایندها و سیستم های یکپارچه فنّاوری اطلاعات: ناسازگاری سیستم های فنّاوری اطلاعات با الزامات مربوط به رفع نیازهای افراد می‌تواند یک مانع باشد. سیستم های نرم افزاری می‌بایست فرایندهای کاری و افراد را در زمینه تصمیم گیری در این خصوص که به چه اطلاعاتی دسترسی داشته و یا چه اطلاعاتی را ذخیره کنند، و یا به افراد دیگر ارسال کنند، پشتیبانی نمایند. فنّاوریهای جدید و موجود اغلب قادر به پشتیبانی کارآمد فرایندهای تسهیم دانش هستند، ولی در صورت عدم وجود یک سازگاری نزدیک با الزامات نیازهای مشتریان، فنّاوری می‌تواند خودش یک مانع برای فرایندهای تسهیم دانش باشد. این به دلیل مشکلات فنّی نیست، بلکه به این دلیل است که راه حل‌های تهیه شده با نیازهای افراد سازگار نیست (O’Dell and Grayson, 1998).
۶. اکراه افراد از کار کردن با سیستم های فنّاوری اطلاعات، به دلیل عدم آشنایی و نداشتن تجربه کار با این سیستم ها: گاهی به دلیل پیچیده بودن فنّاوری، افراد برای استفاده از سیستم های جدید یا اصلاح شده اکراه دارند. اگرچه بیشتر افراد از این کار اکراه ندارند، ولی آشنایی یا عدم آشنایی با سیستم های اطلاعات، یا فنّاوری اطلاعات می تواند یک مانع بالقوه تسهیم دانش باشد.
۷. نبودآموزش برای آشناکردن کارکنان با سیستم ها و فرایندهای جدید فنّاوری اطلاعات.
۸. عدم ابلاغ و افشای فواید سیستم های جدید فنّاوری اطلاعات در مقایسه با سیستم های موجودتوسط سازمان برای کارکنان: استفاده مناسب از سیستم های جدید فنّاوری اطلاعات، انگیزه افراد را برای تسهیم دانش افزایش می‌دهد، زیرا این سیستم ها با بهبود فرایند تسهیم دانش و قرار دادن دارنده و جوینده دانش در یک فضای مجازی؛ مرزهای زمانی، فیزیکی، و فاصله اجتماعی بین آن‌ها را از میان بر می‌دارند (Hendriks, 1999).
۲-۱۵- راهکارهای رسیدن به یک سیستم دانش مدار
برای راه اندازی یک سیستم مدیریت دانش موفق، راهکارها و ایده های مختلفی وجود دارد. نکته مهم در این بین رسیدن به یک راه حل جامع و حساب شده با توجه به تعاریف و محدودیت‎های گفته شده و نیز درنظرگرفتن اهمیت‎ها و ضرورت‎ها می‎باشد. اکثر راهکارها را می‎توان بر اساس الگوهای زیر دسته بندی نمود:
مبتنی بر تکنولوژی
مبتنی بر سازمان و نیازهای آن
سیستمی عمومی و قالب بندی شده
بسترسازی‎های لازم برای تفکر بر پایه دانش
برخی وجود تکنولوژی و استفاده از متدهای برنامه‎نویسی نوین را توصیه نموده‎اند. عده‎ای طراحی یک سیستم خاص بر پایه نیازهای سازمان را ضروری دانسته و برخی بر خلاف این نظر مجموعه‎ای از سیستم‎های عمومی طراحی شده را به عنوان راهکار پیشنهاد کرده‎اند. عده‎ای نیز با استناد به مفاهیم مدیریت دانش، وجود سیستم نرم‎افزاری را خیلی ضروری نمی‎دانند و بسترسازی‎های آموزشی و فرهنگی را راه‎حلی برای رسیدن به تفکر بر پایه دانش می‎دانند.
با توجه به این نظرات و با یک نگرش جامع به موضوع می‎توان دریافت که شاید اجرای همزمان این راهکارها، در صورت تدوین یک طرح از قبل پیش‎بینی شده بتواند موفقیت چنین پروژه‎‎هایی را بیش از پیش تضمین نماید. هر چند به جرأت می‎توان گفت که وجود یک مدیریت و رهبری مدرن می‎تواند مهمترین ضامن اجرایی باشد. اما از طرف دیگر باید توجه داشته باشیم که مدیریت دانش نیاز به فناوری بسیار قوی دارد که جزء لاینفک آن است. امروزه ایجاد کسب و کارهای مؤثر بدون فناوری اطلاعات غیر ممکن بوده و مانند آن است که به آینده پشت کرده باشیم. در واقع مدیریت دانش پایه تحقق مدیریت استراتژیک در سازمان ها بوده و مستلزم آن است که مدیریت عالی شدیداً از فرصت‌های ارائه شده توسط فناوری اطلاعات برای تحقق اهداف کسب و کار بهره‌برداری نماید. استفاده از تکنولوژی اطلاع‌رسانی تنها به‎عنوان ابزار حمایتی برای فرآیندها و فعالیت‎های کسب و کار، یک استراتژی ضعیف است. فرصت‌های جدید ارائه شده توسط فناوری اطلاعات نیازمند بهره‌برداری گسترده است و این امر نیز نیازمند آن است که فناوری اطلاعات به طور کامل به‎عنوان جزء اصلی در فرآیندهای کاری گنجانده شود. برای رسیدن به یک سیستم مدیریت دانش موفق باید نسبت به نقطه ابتدا و نقطه‎ای که قصد رسیدن به آن را داریم، اشرافی کامل داشته باشیم. طراحی مسیر حرکت باید بر پایه یکسری بسترسازی‎ها، به‎ کار گیری درست از سیستم‎ها، و به گونه‎ای کاملاً حساب شده انجام گردد.
با توجه به موارد گفته شده می‎توان نکات زیر را برای طراحی یک سیستم موفق مدیریت دانش ضروری دانست:
بسترسازی‎های فرهنگی - آموزشی
بسترسازی‎های لازم برای نصب و راه اندازی سیستم
طراحی سیستم جامع و ترسیم دورنمای مورد نظر
برنامه ریزی و فازبندی مراحل اجرایی
رهبری مدرن در کنار مدیریت کارآمد به عنوان ضروری‎ترین پیش‎نیاز

تحلیل متغیرهای تحقیق

همانطور که مشاهده شد از ۷ بخش عنوان شده، گردشگران از ۵ بخش ابراز رضایت کرده اند و از ۲ بخش ابراز نارضایتی بوده اند. بر اساس اعداد به دست آمده از آزمون دو جمله ای بخش های مورد رضایت تا عدم رضایتی به صورت طیف زیر است:

شکل ‎۵‑۱ خلاصه نتایج تحقیق به صورت طیفی از رضایت
در اینجا برای تفسیر نتایج ابتدا از قسمت هایی با بیشترین میزان نارضایتی آغاز می کنیم.

عوامل عدم رضایت گردشگران

قیمت محصولات هتل، امکانات و تسهیلات عمومی هتل رضایت گردشگران را جلب نکرده است.

قیمت

همانطور که در مطالعات دیگر محققین اشاره شد، گردشگران چینی نسبت به قیمت بسیار حساسند و عادت دارند که خدمات را با نرخ پایین تری دریافت کنند (How Chinese tourist Choose hotels, 2012)، (Su, 2011, pp. 13-14)، بنابراین قیمت گذاری از موارد چالش انگیز کار با گردشگران چینی است (رحیم پور, ۱۳۹۲, ص. ۱۰۶). تحلیل های انجام شده این تحقیق نیز نشان می دهد گردشگران چینی از قیمت اتاق و قیمت غذا و نوشیدنی رضایت نداشته اند. قیمت پرداختی اکثر آن ها، بر اساس اظهاراتشان در پرسشنامه به ازای هر شب اقامت در اتاق دو تخته هتل چهار ستاره بین ۱۲۶-۷۶ دلار امریکا و به ازای هر شب اقامت در اتاق دو تخته هتل پنج ستاره بین ۱۵۰-۱۲۶ دلار امریکا بوده است. اگرچه هتل ها کار قیمت گذاری را انجام می دهند، در بسیاری از موارد این قیمت از طریق واسطه هایی مثل آژانس های مسافرتی به گردشگران منتقل می شود، اما در نمونه های مورد مطالعه این پژوهش سهم آژانس های مسافرتی تنها ۶% از رزرواسیون هتل ها است، ۷۸% از گردشگران رزرو خود را مستقیما از طریق فکس، ایمیل و وب سایت هتل انجام داده اند. علاوه بر مباحث فوق، بر اساس اینکه گردشگران از چه گروهی می باشند و هزینه های سفر گردشگران، توسط چه کسی یا چه سازمانی پشتیبانی می شود، ارزیابی گردشگران از قیمت ها، و ارزش ادراکی متفاوت خواهد بود، واضح است که چنانچه هزینه ها را سازمانی پرداخت نماید هزینه های سفر بر رضایت گردشگران تاثیر نخواهد گذاشت.
همانطور که در فصل ۲ اشاره شد قیمت، با ادراک و برداشت مشتریان از خصوصیات و مزایای آن محصول ارتباط مستقیم دارد (روستا، احمد و دیگران, ۱۳۸۳, ص. ۲۴۸) ، بنابراین می توان نتیجه گرفت که قیمت غذا و نوشیدنی با ادراک گردشگران هم خوانی نداشته است. در بخش غذا و نوشیدنی، اگرچه گردشگران از این بخش ابراز رضایت کرده اند، اما این رضایت در سطح پایینی قرار دارد. همچنین لازم است تا بررسی شودکه چه اندازه گردشگران تمایل به صرف غذا و نوشیدنی در داخل هتل دارند و کشش قیمتی تقاضای غذا و نوشیدنی چگونه است. طبیعتا کاهش قیمت هتل در صورتی که ضریب اشغال هتل ها بالاست، امکان پذیر نیست، اما با بالا بردن کیفیت و تنوع، می توان از حساسیت قیمتی کم کرد.

تسهیلات و امکانات هتل

علاوه برحداقل استانداردهای لازم که معاونت گردشگری برای تاسیس هتل ها بر حسب درجه استانداردهایی تعریف می نماید، هتل ها برای اینکه بتوانند در بازار رقابت کنند، نیازمند شناسایی و بر طرف کردن نیاز های مشتریان خود هستند. مطالعه حاضر نشان داده که گردشگران از تسهیلات و امکانات عمومی هتل رضایت نداشته اند. در این بخش، بر اساس آمار به دست آمده از امکانات هتل لباسشویی و خشکشویی، زیبایی تجهیزات هتل، امکانات سرگرمی، تسهیلات و سالن های برگزاری جلسات، خودرو کرایه ای، پارکینگ، ثبت نام و تسویه حساب^[۸۷]، میزان رضایت در سطح مناسبی قرار دارد، و امکانات معلولان و سالمندان، رزرواسیون اینترنتی، اینترنت پر سرعت بی سیم در محیط هتل، تسهیلات پرداخت آنلاین و خدمات پزشکی درمانی باعث ایجاد ایجاد نارضایتی شده است. در این بخش ها با توجه به ارزیابی پایین گردشگران، توجه به امکانات معلولان و سالمندان، و خدمات پزشکی در الویت است، چنانچه تسهیلات لازم برای افراد سالمند و بیمار فراهم نگردد، میزان رضایت از تجربه سفر به شدت پایین می آید. همانطور که در بخش اول پرسشنامه مشاهده شد، وب سایت، ایمیل و فکس هتل بیشترین نحوه رزور هتل بوده اند، این در حالی است که ارزیابی گردشگران از رزرواسیون اینترنتی بسیار پایین بوده است. بنابراین توجه به تبادلات به وسیله خودپردازها و سیستم های آنلاین در الویت بهبود قرار می گیرد، این تسهیلات علاوه بر صرفه جویی در وقت مشتری، باعث کاهش هزینه های هتل نیز می­ شود. در این بخش نیز بهبود وضعیت اینترنت دارای اهمیت بالا است. همچنین توجه به فضا و تسهیلات برگزاری جلسات، فضاهای ورزشی و تفریحی دارای اهمیت است.

عوامل رضایت

۵ متغیر عنوان شده بر رضایت در این بخش تحلیل خواهد شد.

خدمات غذا و نوشیدنی

همانطور که در بخش قیمت اشاره شد، اگرچه گردشگران چینی از بخش غذا و نوشیدنی هتل ها به طور کلی رضایت داشته اند، اما سطح رضایت با توجه به تحیلیل های به دست آمده فصل ۴ با وضعیت ایده آل فاصله زیادی دارد. در این قسمت ارائه منوی غذا و نوشیدنی چینی، غذا و نوشیدنی بین المللی و غذاهای مخصوص( گیاه خواران، افراد دیابتی و بدون گلوتن) در سطح پایینی از رضایت قرار دارد. از آنجا که بسیاری از محققان اشاره کرده اند که گردشگران چینی نسبت به غذاهای غیرچینی تردید دارند (رحیم پور, ۱۳۹۲, ص. ۱۷۱)، (Chang, R. C.Y, Kivela, J.& Mak, A. H.N, 2010)، (Pine, 2002)، قرارگیری منوی غذای چینی در الویت این بخش می باشد. در زمان جمع آوری داده های این تحقیق، هیچ کدام از پنج هتل مورد مطالعه، و احتمالا دیگر هتل های شهر تهران غذای چینی سرو نمی کردند. با توجه به مصاحبه ای که با مدیر چند هتل انجام شد مشخص شد که در گذشته غذای چینی در هتل های معدودی سرو می شده است، که به علت نداشتن صرفه اقتصادی از منوی هتل ها حذف گردیده است. البته تعداد معدودی از هتل ها در حال آموزش غذای چینی جهت قرار گیری در منوی غذایی هتل خود در آینده نزدیک انجام هستند. همینطور لازم است تا مطالعه شود چه اندازه گردشگران چینی مایلند وعده های غذایی خود را در هتل صرف کنند و از غذاها و نوشیدنی های متنوع چین کدام یک بر حسب هر منطقه از چین بزرگ محبوبیت بیشتری دارد و امکان طبخ آن ها با توجه قوانین جمهوری اسلامی ایران امکان پذیر است. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که گردشگران از منوی ایرانی رضایت بالاتری نسبت به منوی بین المللی هتل داشته اند. در این بخش ارزیابی گردشگران از غذاهای مخصوص افراد با رژیم های خاص( گیاه خواران، افراد دیابتی و بدون گلوتن) بسیار پایین بوده است، بنابراین قرارگیری منوی رژیم های غذایی خاص، غذاهای بدون گلوتن، گیاه خوران و افراد دیابتی لازم است تا در الویت خدمات غذاخوری هتل ها قرار گیرد.
همینطور ارزیابی از منوی غذا و نوشیدنی بین المللی بسیار پایین بوده است، که ممکن است ریشه در تمایل گردشگران چینی به غذاهای بین المللی باشد و یا ناشی از کیفیت پایین منوی غذا و نوشیدنی این بخش باشد.
در این بخش سنجش سرعت ارائه خدمت غذا و نوشیدنی، منوی غذا و نوشیدنی ایرانی، خدمات داخل اتاق^[۸۸]، کیفیت غذا و نوشیدنی و دسترسی به مینی بار در سطح خوبی قرار دارد. با توجه به تردید گردشگران چینی نسبت به غذاهای غیر چینی، نگرش مثبت این گردشگران نسبت به منوی غذا و نوشیدنی ایرانی خوب می باشد.

موقعیت هتل

با توجه به هزینه هایی سنگین احداث هتل، و عدم امکان تغییرات اساسی پس از آن، انتخاب موقعیت بر اساس وضعیت فعلی و برنامه توسعه شهری در آینده، از کلیدی ترین موارد در مرحله قبل از احداث است. در تهران پراکندگی هتل های ۴ ستاره و ۵ ستاره از مرکز تا شمال شهر تهران است، کلیه این هتل ها در فاصله زیادی از دو فرودگاه امام خمینی و فرودگاه مهرآباد می باشند، در این بخش کمترین میزان رضایت مربوط به چشم انداز اتاق و نمای بیرونی هتل و اطراف آن می باشد. از نظر نزدیکی به مرکز شهر، نزدیکی به جاذبه های گردشگری، وسعت و اندازه هتل در جایگاه خوبی قرار دارند.

ایمنی و امنیت هتل

بر اساس مطالعات گذشته ایمنی و امنیت مهم ترین عامل از نظر گردشگران چینی است (How Chinese tourist Choose hotels, 2012) ، (رحیم پور, ۱۳۹۲, ص. ۱۶۶)، در مطالعه حاضر وضعیت ایمنی و امنیت هتل های تهران در سطح بالایی قرار دارد و گردشگران به طور کلی از ایمنی و امنیت هتل راضی هستند، در این قسمت کارکنان عملکرد بسیار خوبی داشته اند، حضور کارکنان نگهبانی و امنیتی در هتل، توانایی کارکنان در ایجاد احساس امنیت و آرامش در میهمانان، وضعیت تجهیزات ایمنی مثل صندوق امانات^[۸۹] داخل اتاق، سیستم اطفای حریق، دوربین مدار بسته، و کلید الکترونیکی اتاق خوب ارزیابی شده است، با توجه به اهمیت احساس امنیت گردشگران چینی توصیه می شود وضعیت موجود حفظ گردد.

خدمات داخل اتاق

تحلیل های فصل چهارم نشان می دهد، گردشگران از خدمات داخل اتاق رضایت بالایی داشته اند. چنانچه در فصل دو اشاره شد، گردشگران چینی به اندازه اتاق اهمیت ویژه ای می دهند و این تحقیق بیانگر رضایت این گردشگران از ابعاد اتاق های خود در تهران است، حداقل مساحت اتاق بر اساس استانداردهای معاونت گردشگری برای تسهیلات اقامتی در اتاق دو نفره دوتخته به ابعاد هر تخت ۲×۱متر و بدون احتساب فضای حمام و راهرو ورودی در هتل های ۴ ستاره با ۱۷ متر مربع و در هتل های ۵ ستاره با ۱۸ متر مربع است (گردشگری, ۱۳۹۳).
علاوه بر اندازه اتاق، گردشگران از تمیزی و نظافت اتاق، راحتی تخت و تشک، امکان کنترل دمای داخل اتاق، تهویه، داشتن ملزومات رضایت داشته اند. همینطور آرامش اتاق و جذابیت طرح اتاق در سطح خوبی قرار گرفته است.
اما وضعیت اینترنت داخل اتاق ها و سرگرمی های داخل اتاق از وضعیت خوبی برخوردار نیست. بنابراین توجه به اینترنت داخل اتاق، شناسایی و فراهم کردن امکانات سرگرمی داخل اتاق در الویت توجه است.

کیفیت خدمات ارائه شده کارکنان

براساس تحلیل ها، گردشگران چینی از کیفیت خدمات ارائه شده توسط کارکنان رضایت بالایی داشتند و می توان وضعیت عملکرد کارکنان را از نقاط قوت هتل های ۴ ستاره و ۵ ستاره تهران دانست، در این بخش کارکنان دارای توانایی بالا در برقراری ارتباط مودبانه و دوستانه و همچنین ظاهری تمیز و مرتب بوده اند، به علاوه توانایی خوبی در حل مشکلات و شکایات و فراهم کردن خدمات مورد نظر مشتری داشته اند، به عبارت دیگر می توان گفت هتل های چهار ستاره و پنج ستاره تهران در جذب و تربیت نیروی انساتی خود موفق بوده اند. تنها در یک بخش از کارکنان ارزیابی پایینی شده است و آن تسلط به زبان چینی است، با این وجود در مطالعات گذشته دیدیم که هزینه بالای آموزش زبان چینی نسبت به سودی که از این گردشگران برای هتل ها حاصل می شود، برای هتلداران به صرفه نیست. از این رو ابتدا باید دانست که تسلط به زیان چینی تا چه حد در هتل های ایران برای گردشگران چینی اهمیت دارد. با توجه به آمار به دست آمده از فصل چهار، گردشگران چینی مقیم هتل های ۴ ستاره و ۵ ستاره شهر تهران، با بیشترین میزان اقامت گردشگران تجاری هستند، این گردشگران به زبان انگلیسی تسلط دارند، و یا در گروه اعزامی مترجم حضور دارد و عدم تسلط کارکنان به زبان چینی مشکلی را در ارتباطات دو طرف میهمان و میزبان در این هتل ها ایجاد نمی کند، اما گروه دوم از گردشگران چینی طبق آمار به دست آمده گردشگرانی هستند که با هدف تفریح و بازدید از آثار فرهنگی و تاریخی ایران از تهران وارد ایران می شوند، این گروه از گردشگران، توانایی برقراری ارتباط با افراد غیر چینی زبان را غالبا نداشته و همچنین بیشتر اقامت آن ها در سفر به شهرهای دیگر ایران است، بنابراین به علت اقامت کوتاهی در تهران دارند، همچنین این گردشگران نیز دارای راهنمای چینی زبان هستند. بنابراین در هتل هایی با گردشگران تجاری نیازی به آموزش زبان چینی نیست و هتل هایی که دارای گردشگر تفریحی و فرهنگی هستند، آموزش زبان چینی به کارکنان ارتباطات را موثرتر خواهد کرد.

سایر یافته های تحقیق

نظرات گردشگران

در قسمت انتهایی پرسشنامه، از گردشگران خواسته شده تا نظرات خود را در مورد هتل محل اقامت خود ذکر نمایند که این نظرات در جدول زیر از زبان چینی به فارسی برگردانده شده است.

این مدل در اوایل دهه ۸۰ میلادی توسط پاراسورامن و همکاران معرفی شد. این مدل از ۲ قسمت تشکیل شده است: قسمت اول اندازه گیری ارزیابی مشتریان که از ۲۲ پرسش تشکیل شده و به منظور شناسایی انتظارات مشتری در ارتباط با یک خدمت مورد استفاده قرار می گیرد.
قسمت دوم اندازه گیری دریافت مشتری که که از ۲۲ پرسش مانند پرسش های قسمت اول است و برای اندازه گیری ارزیابی مشتری توسط یک سازمان به کار گرفته می شود (Hayes, 1998).

در سال ۸۸ میلادی جنبه دیگری نیز به آن اضافه شد که که برخی از جنبه ها و ابعاد سروکوال عبارتند از:
محسوس ها: شامل وسایل فیزیکی، تجهیزات، ظاهر کارکنان و وسایل ارتباطی به لحاظ ظاهری
نامحسوس ها:
۱- قابلیت اطمینان: توانایی انجام خدمات تعهد شده با دقت کامل و قابل اطمینان
۲- پاسخ دهی: شامل رغبت کمک به مشتری و فراهم کردن فوری خدمات
۳- تضمین: شامل دانش و نزاکت کارکنان و توانایی آنان در القای اعتماد به درستی خدمات
۴- همدلی: شامل توجه اختصاصی که شرکت برای مشتریان ویژه فراهم می کند
۵- بهبود: شامل توانایی سازمان در اصلاح مشکلات به وجود آمده احتمالی

محدودیت های مدل سروکوال

انتقادات زیادی نیز به مدل سروکوال وارد شده است و مهم ترین آن این که این مدل صرفا جهت اندازه گیری رضایت مشتریان از خدمات ارائه شده توسط شرکت ها به کار می آید و روش مطلوبی برای سنجش از محصولات نمی ­باشد. این مدل وارد جزئیات نمی شود و به صورت کلی و کلان به رضایت سنجش می پردازد (Hayes, 1998).

انواع هتل

از آنجا که هدف این تحقیق بررسی هتل های ۴ ستاره و ۵ ستاره شهر تهران می باشد، لازم است تا به طور مختصر به روش های طبقه بندی و درجه بندی هتل ها بپردازیم و سپس این نحوه بخش بندی را در ایران بررسی کنیم.

طبقه بندی هتل

با تغییر و تحولات روز به روز و گسترده و همچنین رشد پر سرعت هتل، طبقه بندی کردن این واحد ها عملا تحت یک عنوان مشکل است. امروزه روش های طبقه بندی متفاوتی برای هتل های ارائه می شود که هر کدام از این طبقه بندی بندی ها بر اساس معیارهای زیر است (Andrews, 2008, pp. 41-52):
بر اساس مختصات و موقعیت^[۱۳] جغرافیایی مکان قرارگیری ساختمان( دورن شهری، برون شهری و …)

1. 1. تعداد اتاق ^[۱۴]

1. 1. مالکیت^[۱۵]

1. 1. طرح های قیمت گزاری^[۱۶]

1. 1. نوع مشتریان^[۱۷]

1. 1. مدت اقامت^[۱۸] مهمانان در هتل( پانسیون، سوئیت و …)

1. 1. تسهیلات ارائه شده^[۱۹]

درجه بندی هتل

درجه بندی هتل ها براساس تسهیلات، کیفیت و چکونگی ارائه خدمات به مشتری می باشد، که غالبا با طبقه بندی اشتباه گرفته می شود. هرچه کیفیت، کمیت، ارائه خدمات، حس زیبایی شناسی، رفتار شایسته بالاتر از انتظار میهمان در هتل ها باشد، هتل از درجه بالاتری برخوردار است. درجه بندی هتل ها براساس دو معیار الماس و ستاره انجام می شود. این سیستم درجه بندی ابتدا در آمریکا ظهور پیدا کرد و سپس در نقاط مختلف دنیا مورد استفاده قرار گرفت (Stattus, 2006, p. 26).

درجه بندی براساس الماس

درجه بندی بر اساس الماس با توجه به شرایط ذکر شده در زمان بازرسی صورت می گیرد. تمام ویژگی های فیزیکی و کیفیت خدمت مورد توجه قرار می گیرد.
یک الماس: تمام ویژگی های لازم را دارد (انواع عملیات، امنیت، خانه داری و نگه داری، مبلمان، اثاثیه و امکانات).
دو الماس: علاوه بر تمام ویژگی های یک الماس، کیفیت مبلمان و دکوراسیون اتاق ها بهبود یافته است.
سه الماس: هتل هایی که دارای امکانات سطح بالا و خدمات و تسهیلات سطح بالایی است.
چهار الماس: هتل هایی که به جزئیات توجه می کنند.
پنج الماس: خدمات آن ها انتظارات سطح بالا و عالی را برآورده می سازد.

درجه بندی ستاره

درجه بندی یک ستاره: تاسیسات اقامتی تمیز و راحت هستند اما لوکس نمی باشند. حداقل خدمات را دارند، ممکن است فرانت آفیس، خدمات تلفن و خانه داری و شاید رستوران ۲۴ ساعته نداشته باشد.
دو ستاره: تاسیسات اقامتی کمی بهتر از یک ستاره و ممکن است کیفیت مبلمان آن بهتر، اتاق ها بزرگتر، رستوران، تلویزیون در اتاق مهمان، خدمات تلفن و تسهیلات تفریحی مانند استخر شنا داشته باشند. لوکس نیستند اما راحت و تمیز می باشند.
سه ستاره: تاسیساتی که تمام خدمات هتل های یک یا دو ستاره را دارند و آن ها را گسترش داده اند. در نتیجه در یک یا چند مورد آن خدمات برجسته تری دارند.
چهار ستاره: هتل هایی که دارای اتاق هایی بزرگتر از حد متوسط اند، مبلمان آن کیفیت بالایی دارد، کارکنان آن آموزش دیده، با ادب و علاقه مند به برطرف کردن نیازهای مهمان هستند. شکایات مهمانان کم است، اقامت در یک هتل چهار ستاره با یک تجربه خاطره انگیز باشد.
پنج ستاره: تسهیلات این هتل ها در آمریکا به عنوان بهترین تسهیلات شناخته می شود. یک رستوران فوق العاده دارند. خدمات خانه داری دوبار در روز انجام می شود. لابی راحت و زیبا و جذابی دارند. عامل کلیدی این هتل ها این است که مهمان خود را به عنوان شخصی^[۲۰] مهم احساس کند (Stattus, 2006).

طبقه بندی مراکز اقامتی در ایران

در ایران نیز اقامتگاه ها بر اساس آیین نامه ایجاد، اصلاح، تکمیل و درجه بندی و نرخ گذاری تاسیسات ایرانگردی و جهانگردی و نظارت بر مصوبه ۱۳/۲/۱۳۶۸ تقسیم بندی می شوند. در فصل اول این آیین نامه ابتدا تاسیسات ایرانگردی و جهانگردی تعریف شده و سپس انواع آن را شرح داده است که به قرار زیر می باشد: (زمانی فراهانی, ۱۳۷۹, ص. ۱۶۹)

1. 1. مهمانخانه(هتل)

1. 1. مهمانسرا

1. 1. زائرسرا

1. 1. متل

1. 1. پانسیون

1. 1. اقامتگاه جوانان

1. 1. اردوگاه ایرانگردی و جهانگردی

1. تاسیسات ساحلی

باید خاطر نشان کرد که بازارهای مالی می توانند تأثیر مستقیم و قابل توجهی بر ثروت و استانداردهای زندگی داشته باشند. اکثر سرمایه گذاران دچار عکس العمل های احساسی در جو بازار می شوند . به عبارت دیگر حتی زمانی که سیگنال های اطلاعاتی به فرد می گویند خرید یا فروش، کدام یک مناسب است، سرمایه گذاران باز هم نسبت به تصمیم گیری صحیح مردد هستند. بنابراین سرمایه گذاری از حالت عینی به حالت ذهنی در می آید. بدین ترتیب موفقیت یا شکست در سرمایه گذاری بستگی به توانایی فرد در نفوذ به دروازه احساسی^[۱۵۰] دارد .منظور از دروازه احساسی، مرز بین تولید سیگنال های اطلاعاتی و استفاده از این سیگنال ها است. به عبارت دیگر ممکن است سیستم اطلاعاتی خوبی وجود داشته باشد که به موقع سیگنال های لازم برای خرید یا فروش سهام را نشان دهد ولی فرد نتواند بر عوامل احساسی ناشی از جو بازار و تعاملات اجتماعی غلبه و از این سیگنال ها استفاده کند گفتنی است که برخی از الگوهای اشاره شده در بالا، با هم در تعارض هستند . به عنوان مثال، الگوی لنگر انداختن باعث می شود سرمایه گذاران به اطلاعات جدید، عکس العمل کمی نشان دهند . برعکس الگوی نمایندگی با عث می شود سرمایه گذاران به اطلاعات جدید، عکس العمل بیش از اندازه نشان دهند. در اینجا ممکن است این سوال پیش بیاید که کدام الگو صحیح است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت این که کدام الگوی رفتاری در بازار غالب می شود، به شرایط و زمینه ای که اطلاعات در آن پخش می شود، بستگی دارد. به نظر می رسد اشخاص در شرایط مختلف، قضاوت های متفاوتی دارند. یکی از راه های تشخیص الگوهای رفتاری غالب، مقایسه شرایط و محیط واقعی تصمیم گیری در بازار مالی با شرایط آزمایشی تصمیم گیری است . منظور از شرایط آزمایشی، شرایطی است که محققان در پژوهش های تجربی، برای شناسایی انواع الگوهای رفتاری ایجاد می کنند . بنابر این در پیش بینی رفتار سرمایه گذاران و بازار، باید به جوانب مختلف و شرایط موجود توجه شود (راعی و فلاح پور ،۱۳۸۳).

۲-۳-۵- کاربرد مالیه رفتاری در فهم رفتار سرمایه گذاران
مالیه رفتاری در تشریح چگونگی رفتار برخی گروه های سرمایه گذار نیز موفقیت هایی داشته است، به ویژه در مورد نحوه تشکیل پرتفوی و چگونگی معاملات سرمایه گذارن درطول زمان با توجه به گسترش بازار سرمایه و استقبال روز افزون مردم به این بازار، این مطالعات در آینده اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد . در این قسمت برخی شواهد در مورد رفتار سرمایه گذاران و توضیحات رفتاری آن ارائه می شود.
در متنوع سازی ناکافی^[۱۵۱]شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهد سرمایه گذاران پرتفویشان را بسیار کمتر از چیزی که مدلهای هنجاری توصیه می کنند، متنوع می سازند. مطالعات انجام شده توسط فرنچ و پرتربا^[۱۵۲] در این زمینه نشان می دهد که بیشتر سرمایه گذاران تمایل دارند که در سهام منتشر شده کشور خودشان سرمایه گذاری کنند. این رفتار سرمایه گذاران به تورش خانگی معروف است.
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد اشخاص از شرایط مبهم، یعنی شرایطی که قادر به تعیین توزیع احتمال رخدادها نیستند، بیزارند . در چنین شرایطی سرمایه گذاران، فاقد اطلاعات مورد نیازشان هستند . از طرف دیگر، اشخاص تمایل به قرار گرفتن در شرایط و وضعیت هایی دارند که با آن آشنا هستند، در این چنین شرایطی، احساس می کنند نسبت به دیگران در موقعیت برتری برای ارزشیابی پدیده ها هستند.
گریز از ابهام و تمایل به شرایط آشنا، فهم و درک متنوع سازی های ناکافی را ساده می کند. سرمایه گذاران، بازار سهام ملی را نسبت به بازار سهام خارجی، سهام شرکت هایی را که از نظر مکانی به آنها نزدیک تر هستند نسبت به سهام شرکت هایی که از آ ها دورتر هستند و سهام شرکتی را که در آن کار می کنند نسبت به سهام سایر شرکت ها، به دلیل گریز از ابهام و تمایل به شرایط آشنا، ترجیح می دهند . بنابر این، سرمایه گذاران به خاطر جذاب بودن سهامی که آشنا به نظر می رسند، بیشتر منابع خود را در چنین سهامی سرمایه گذاری می کنند و در نتیجه پرتفوی آنها نسبت به پیش بینی مدل های استاندارد-که میزان اعتماد سرمایه گذاران را به توزیع احتمال نادیده می گیرند - غیرمتنوع به نظر خواهدرسید( بابریس و تیلور^[۱۵۳] ۲۰۰۱).
متنوع سازی با بهره گرفتن از قواعد سر انگشتی^[۱۵۴]بنارتزی و تالر^[۱۵۵]با انجام مطالعاتی یافتند که اشخاص با بهره گرفتن از قواعد سرانگشتی و ساده، پرتفوی خود را متنوع می کنند . به ویژه شواهدی را یافتند که براساس آن، به نظر می رسد اشخاص از استراتژی ساده ۱/n تخصیص وجوه پس اندازشان به n گزینه سرمایه گذاری استفاده می کنند حجم بالای مبادلات یکی از صریح ترین پیش بینی های مدل های عقلایی سرمایه گذاری این است که میزان مبادلات در بازار خیلی کم خواهد بود . ولی برعکس این پیش بینی، حجم مبادلات در بازارهای سهام، بسیار بالا است. به علاوه، مطالعات انجام شده در مورد اشخاص و نهادها نشان می دهد که هر دو گروه بیشتر از پیش بینی مدل ها ی عقلایی در بازار مبادله می کنند.
شواهد نشان می دهد که اشخاص با انجام مبادلات زیاد، باعث کاهش بازدهی سرمایه گذاری های خویش می شوند. به عبارت دیگر، اگر معاملات کمتری انجام می دادند، بازده بالاتری را کسب می کردند. قسمتی از این کاهش بازدهی را می توان به علت و جود هزینه معاملات دانست ولی قسمتی از آن نیز به تصمیم گیری های ضعیف در انتخاب سهام مربوط می شود . مطالعات انجام شده در این زمینه نشان داد که متوسط بازده ناخالص سهام خریداری شده، در طول یک سال پس از تاریخ خرید به میزان قابل توجهی کمتر از متوسط بازده ناخالص سهام فروخته شده، در طول یک سال پس از تاریخ فروش بوده است.
برجسته ترین توضیح رفتاری که در مورد حجم بالای مبادلات ارائه شده است، اعتماد بیش از حد است . به این ترتیب که اشخاص تصور می کنند اطلاعاتی که دارند آنقدر درست و دقیق است که براساس آن اقدام به معامله کنند، این درحالی است که درعمل، اطلاعات آنان ضعیف تر از آن است که این اقدام آنها را پشتیبانی کند . گاهی اوقات وضعیت از این نیز بدتر می شود و سرمایه گذاران نه تنها به اشتباه تصور می کنند که اطلاعات زیادی دارند بلکه اطلاعات درست را نیز اشتباه تفسیر می کنند. بنابراین، طبق فرضیه اعتماد بیش از حد، افرادی که اعتماد بیش از حد زیادتری دارند،معاملات بیشتری انجام می دهند و به علت وجود هزینه های معاملاتی و انتخاب های نا مناسب، بازدهی کمتری به دست می آورند بر اساس نتایج مطالعات ادین، مردان به علت داشتن اعتماد بیش از حد زیادتر نسبت به زنان، معاملات بیشتری انجام می دهند و بازده کمتری به دست می آورند (راعی و فلاح پور ،۱۳۸۳).
۲-۳-۶- رفتار سرمایه گذاران
فرضیه بازارکارا بیان می کند، وقتی افراد خوش بین و غیرمنطقی یک سهام را می خرند، سرمایه گذاران منطقی آن را فروخته و زمانی که افراد بدبین و غیرمنطقی سهمی را می فروشند، سرمایه گذاران منطقی آن را می خرند. در نتیجه ، حذف کردن تأثیر معاملات غیرمنطقی در قیمت بازار مؤثر است، در حالی که نظریه مالی معمولاً نشان می دهد که سرمایه گذاران منطقی در خنثی کردن اثر سرمایه گذاران عادی موفق نیستند . از دیدگاه نظری دور از ذهن است که سرمایه گذاران منطقی قدرت هدایت قیمت های بازار به ارزش های ذاتی ر ا داشته باشند . برای مثال در یک مدل که هر دو گروه معامله گران بازخورد و سرمایه گذاران منطقی وجود دارند، سرمایه گذاران منطقی ترجیح می دهند که به جای تأثیر معامله گران، بازخورد را کاهش داده و با خریدن جلوتر از معامله گران بازخورد آن را تقویت کرده و از آنها سبقت بگیرند در یک مدل مربوط ، سرمایه گذاران منطقی انتظار دارند که مطلوبیت مورد انتظار خود را حداکثر کرده و هرگز به دنبال این نیستند که تأثیر سرمایه گذاران غیرمنطقی را خنثی کنند، زیرا آنها به صورت منطقی با ریسک ایجاد شده توسط سرمایه گذاران غیرمنطقی ارتباط دارند . چنانچه ریسکی که سرمایه گذاران غیرمنطقی تحمل می کنند، خنثی شود سرمایه گذاران دیگر هستند که باید آن را تحمل کنند.
گوتمن و ماسا شواهدی را جمع آوری کردند که نشان داد دو دسته سرمایه گذار وجود دارند: ۱) معامله گران بازخورد و ۲) سرمایه گذاران منطقی . معامله گران با زخورد کسانی هستند که به دنبال روندهای قیمت می روند و سرمایه گذاران منطقی کسانی هستندکه در مسیر دیگر حرکت می کنند . گوتمن و ماسا سرمایه گذاران را بر اساس چگونگی واکنش آنها نسبت به تغییرات روزانه، به دو گروه تقسیم نمودند . سرمایه گذاران دو نوع واکنش داشتند، کسانی که برحسب عادت پس از دیدن این که قیمت ها در حال صعود هستند، خرید می کردند و سرمایه گذاران منطقی کسانی بودند وقتی که قیمت ها افزایش پیدا می کرد، می فروختند. سرمایه گذاران به ندرت بین این دو طبقه قرار می گرفتند.
سرمایه گذاران منطقی همیشه می توانند سهام بخرند به شرطی که سایر سرمایه گذاران تمایل به نگه داری سهام برای مدت طولانی نداشته باشند . هم چنین آنها ممکن است قادر نباشند در کوتاه مدت سهام خود را بفروشند برخی سهام ممکن است در موقعیتی هواخواه داشته باشد و فقط در بین هواخواهان معامله شود، در واقع هواخواهان هستند که قیمت سهام را تعیین می کنند . در این حالت سرمایه گذاران منطقی می دانند که قیمت سهام به صورت بالا و خنده داری قیمت گذاری شده است و البته قادر نیستند از دانش خویش بهره گیرند (خواجوی و قاسمی، ۱۳۸۴).
از نگاه دیگر سرمایه گذاران را می توان از نظر پذیرش ریسک و شکل منحنی مطلوبیت به سه دسته تقسیم نمود:
الف. افراد ریسک گریز^[۱۵۶]
این افراد استراتژی محافظه کارانه دارند.مطلوبیت نهایی افراد ریسک گریز با افزایش ثروتشان کاهش می یابد، بنابراین هر فردی که منحنی مطلوبیت ثروت او مقعر باشد ریسک گریز است.یک شخص ریسک گریز ترجیح می دهد که یک بازده مطمئن به دست آورد و در حالی که شانس و اقبال مطرح باشد شرکت نخواهد کرد. تابع مطلوبیت این افراد به شکل زیر می باشد:

ب. افراد ریسک پذیر^[۱۵۷]
این افراد استراتژی جسورانه دارند.طبق تعریف فرد ریسک پذیر کسی است که تابع مطلوبیت ثروت او به صورت محدب باشد،بنابراین برای این شخص مطلوبیت نهایی با افزایش ثروت افزایش می یابد و شخص همیشه در این حالت خواهان پذیرش ریسک است و دوست دارد شانس خود را آزمون کند.تابع مطلوبیت ثروت او به شکل زیر است:

ج. افراد خنثی نسبت به ریسک
سومین گروه افرادی هستند که به اصطلاح آنها را ریسک خنثی می نامند.این افراد ارزش پولی را مقدار ارزش اسمی آن می دانند.تابع مطلوبیت چنین افرادی به صورت یک خط مستقیم است. رفتار ریسک خنثی اغلب در افرادی دیده می شود که بیش از حد ثروتمند هستند.

به طور خلاصه می توان عنوان کرد که بررسی ریسک پذیری و ریسک گریزی افراد از آن جهت اهمیت دارد که افراد همیشه و در تمام رفتارهایشان آن طور که مدلهای اقتصادی فرض می کنند ریسک گریز نیستند بلکه زمانی هم هست که ریسک پذیر شده و از خطرات استقبال می کنند (شهر آبادی ویوسفی، ۱۳۸۶).
۲-۳-۷- شفاف سازی اطلاعات مالی و رفتار سرمایه گذاران
دستیابی به رشد بلندمدت اقتصادی، نیازمند تخصیص و تجهیز بهینه منابع در سطح ملی است و این مهم بدون کمک بازارهای مالی به ویژه بازار سرمایه گسترده و کارآمد به سهولت امکان پذیر نیست. کارکرد مناسب بازار سرمایه می تواند کارایی، سرمایه گذاری و رشد را افزایش داده و هم چنین قادراست ازطریق کاهش نگهداری داراییهای نقدی و افزایش نرخ رشد سرمایه های فیزیکی حداقل در بلندمدت، رشد اقتصادی را افزایش دهد به این دلیل هر چه شفافیت اطلاعات که یکی از عوامل مهم در کارایی بازار است،بیشتر باشد به همان اندازه این نقش بهتر ایفا خواهد شد . موضوع افشای اطلاعات به نحو مناسب، جامع و کامل در گزارش های سالانه شرکت ها در تصمیم گیری تعداد زیادی از افراد جامعه، به خصوص سرمایه گذاران در بازار سرمایه متاثر است با توجه به کارکرد بازارهای مالی و اقتصاد ملی از قبیل تجهیز منابع پس اندازی و هدایت آن به سوی فعالیتهای مولد اقتصادی، تعیین قیمت وجوه و سرمایه، انتشار و تحلیل اطلاعات و توزیع ریسک اقتصادی، لزوم توجه به عواملی که می توانند بر احتمال مشارکت افراد در بازار سرمایه تاثیر بگذارند ضروری به نظر می رسد.
رفتار سرمایه گذاران در بورس، نحوه تصمیم گیری، تخصیص منابع پولی، قیمت گذاری و ارزیابی، بازده شرکت ها را تحت تأثیر خود قرار می دهد. شرایط مبهم و اشتباهات شناختی که در روا ن شناسی انسان ریشه دارد، باعث می شود سرمایه گذاران اشتباهاتی در شکلدهی انتظارات خود داشته باشند و در نتیجه رفتارهای ویژه در هنگام سرمایه گذاری در بازارهای مالی از خود بروز دهند . رفتار سرمایه گذاران متأثر از عوامل بسیاری است که یکی از علل اصلی این ابهامات رفتاری، موضوع عدم اطمینان و عدم شفافیت اطلاعاتی است. این مسئله مهم باعث می شود زما نی که اطلاعاتی تازه منتشر می شود شرکت کنندگان در بازار به آنها واکنش نشان داده و موجب تغییرات و نوسانات قیمت اوراق بهادار و حجم مبادلات می شود. در صورتی که اطلاعات محرمانه و ناهمگون منتشر گردد واکنش های متفاوتی را در بازارهای مالی مشاهده خواهیم کرد که این امر تحلیل های نادرست و گمراه کننده را به همراه خواهد داشت(سینایی و داودی، ۱۳۸۸).
در دهه گذشته، بازارهای مالی ملی و بین المللی دچار بحرانهای مالی فراوانی شده اند .یک دلیل برای وجود این بحران ها عدم وجود اطلاعات مالی شفاف و کافی است در محیط پرتلاطم امروزی، بسیاری از سرمایه گذاران بر اهمیت شفاف سازی اطلاعات در استراتژیهای خود توجه دارند. فقدان اطلاعات و یا عدم اطمینان درباره آنها، امروزه تبدیل به یک مشکل اساسی در بازارهای مالی شده است.
۲-۴- پیشنه تحقیق
۲-۴-۱-تحقیقات خارجی
برای اولین بار سِلدِن(۱۹۱۲)، عوامل روانشناختی در بازار سهام را مطرح نمود. او در کتاب خود تحت عنوان، «روانشناسی بازار سهام »عنوان نمود که حرکت‌های قیمتی اوراق بهادار، وابستگی قابل ملاحظه‌ای به طرز فکر ذهنی جامعه سرمایه گذاران و معامله گران دارد (سِوِل، ۲۰۱۰،ص ۱۶۹).
شفرین و همکاران(۱۹۸۵)، نشان دادند که رفتار معاملاتی سرمایه‌گذار با تمرکز روی نقاط مرجعی که معادل قیمت سهام در زمان خرید (قیمت تمام شده خرید) است، سازگار است.
بارنیول(۱۹۸۷ )، در مطالعات خود دریافت که رفتار سرمایه گذار در بازار را می توان بر اساس خصوصیات سبک زندگی ،میزان ریسک گریزی و شغل فرد پیش بینی نمود.
فریس و همکاران(۱۹۸۸)، به بررسی تاثیر قیمت تمام شده خرید سهام بر رفتار معاملاتی سرمایه‌گذاران پرداختند. فرضیه آنها این بود که سهامِ در ناحیه سود نسبت به سهامِ در ناحیه زیان، حجم معاملات بیشتری دارد. آنها هشت محدوده قیمتی را حول قیمت تمام شده خرید سهام در نظر گرفتند.چهار محدوده شامل قیمت تمام شده و بالاتر از آن و چهار محدوده قیمتی دیگر، زیر قیمت تمام شده خرید سهام قرار میگیرد. آنها به بررسی حجم معاملات در این هشت محدوده قیمتی پرداختند و نتیجه گرفتند که رابطه حجم معاملات با چهار محدوده شامل قیمت تمام شده و بالاتر از آن مثبت و با چهار محدوده زیر قیمت تمام شده خرید، بطور معنی‌داری منفی است. این تحقیق نشان داد، سهام در ناحیه سود نسبت به سهامی که در ناحیه زیان قرار می‌گیرد، حجم معاملات بیشتری دارد. به عبارت دیگر زمانی که قیمت سهام از قیمت تمام شده عبور می‌کند حجم معاملات افزایش می یابد. بنابراین می‌توان قیمت تمام شده خرید سهام را به عنوان نقطه مرجع در نظر گرفت.
هاناکاریا و جان ویلیامز(۱۹۸۵)، دراین تحقیق نتیجه گرفتند، مدلهای کلاسیک نظریه ی نشانهای را بسط دادند. این مدلها نشاندهندهی این هستند که در جهانی از اطلاعات نامتقارن سازمانهای آگاهتر از رویهی سود سهام به عنوان یک نشانهی ارزشمند استفاده میکنند تا مشتریان آینده شرکتهای خود را به سازمانهای کم اطلاع منتقل کنند. بنابراین افزایش سود سهام نشاندهندهی بهبود و پیشرفت عملکرد شرکت میباشد.در حالیکه کاهش سود سهام نشانگر وخامت اوضاع سوددهی شرکت است. بنابراین افزایش یا کاهش سود سهام پیشرفت یا پسرفت سوددهی، درآمد و رشد شرکت را به دنبال خواهد داشت.علاوه براین باید رابطه مثبت بین تغییرات سودسهام و واکنش قیمت سهام بعدی وجود داشته باشد.
ناجی و ابن بنگر(۱۹۹۴)، در یک مطالعه پیمایشی تاثیر ٣۴ متغیر را که در هفت گروه از عوامل دسته بندی نمودند را بر تصمیمات خرید یک سهم مورد بررسی قراردادند .یافته های تحقیق آنها نشان می دهد که معیارهای کلاسیک حداکثرکردن ثروت مهمترین عوامل تاثیر گذار در تصمیمات سرمایه گذاران محسوب می شوند .اگرچه سرمایه گذاران درانتخاب یک سهم معیارهای مختلفی را بکار می گیرند . یافته های تحقیق او بیانگر این است که گزارشات مالی سالیانه شرکتها تاثیر چندانی بر تصمیمات سرمایه گذاران نداشته و بی ارزش می باشند .همچنین نتایج این تحقیقات نشان می دهدکه اطلاعات مربوط به ایمنی محصول،کیفیت محصول، فعالیت های محیطی شرکت ازجمله عواملی است که اطلاعات مربوط به آنها مورد تقاضای قوی سرمایه گذاران است .بعلاوه اکثر سهامداران مایلند که وضیعت روابط کارگری ،جایگاه اخلاقی شرکت ودرگیری های اجتماعی شرکت به سهامداران گزارش شود.
ولچ و دونو (۱۹۹۶)، به تحقیق در مورد شکل گیری رفتار توده وار در بازارهای مالی از طریق تمرکز بر مسائل روانشناسی سرمایه گذاران، در خصوص آن دسته از رفتارهای سرمایه گذاران که می تواند منجر به گرایش مطابق با اجماع بازار شود پرداخته اند. اوری و زمسکی (۱۹۹۸)؛ کالو و مندوزا (۱۹۹۸)؛ چاری و کهنو(۱۹۹۹) دیدگاه دیگری را بیان نموده اند بدین ترتیب که سرمایه گذاران اصولاً عقیده دارند سایر سرمایه گذاران اطلاعاتی در رابطه با سهام خاص و بازده آنها دارند و اقدامات آنها منجر به افشای چنین اطلاعاتی می شود.
شارفشتین و اشتین (۱۹۹۰)؛ راجان (۱۹۹۴)؛ ماوگ و نیک (۱۹۹۶) بر مسأله مدیر – مالک تمرکز دارند و آن را مربوط به زمانی میدانند که مدیران مالی هنگام اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری به پیروی از سایر افراد می پردازند و علت آن را انگیزه های ناشی از برنامه های پاداش و جبران خدمات، شرایط استخدامی یا به نحوه حفظ شهرت و اعتبار می دانند.
اپشتین (۲۰۰۱)، تاثیر اطلاعات اجتماعی بر رفتار سرمایه گذار حقیقی را مورد بررسی قرار داد. .یافته های تحقیق او بیانگراین است که گزارشهای مالی سالیانه شرکتها تاثیر چندانی برتصمیم های سرمایه گذاران نداشته و بی ارزش اند مریکاس و همکارانش از راه مطالعه پیمایشی سعی کردند که عوامل تاثیر گذار بر رفتار سرمایه گذاران حقیقی را در بازار سرمایه یونان شناسایی کنند.نتایج تحقیق آنها نشان می دهد که معیار تصمیم گیری افراد در خرید یک سهم، ترکیبی از معیارهای اقتصادی و معیارهای روان شناختی است. آنها دریافتند که تصمیم گیری سرمایه گذاران همواره یک رویکرد منسجم و عقلایی نخواهد بود. یکی از جدیدترین پژوهشهای صورت گرفته دررابطه با شناسایی عوامل تاثیر گذار بر رفتار سرمایه گذاران ، پژوهشی است که توسط حسن التمیمی در بازار سرمایه امارات صورت گرفت. وی متغیرهای تاثیر گذار بر رفتار سرمایه گذاران را در پنج گروه از عوامل طبقه بندی کرد. این عوامل عبارتند از : اطلاعات مالی و حسابداری، اطلاعات خنثی، توصیه های جانبدارانه ، انطباق تصویر خود با شرکت و نیازهای شخصی سرمایه گذار. یافته های این پژوهش حاکی از این است که متغیرها مرتبط با نظریه حداکثر کردن مطلوبیت از قبیل: رشد سودآوری، سود نقدی پرداخت شده به سهامداران و سود هر سهم پیش بینی شده از مهمترین متغیرهای تاثیرگذار در قصد خرید یک سهم در بازار خواهد بود.
هیشلفر و تئوچ (۲۰۰۱)؛ کریستی و هوانگ (۱۹۹۵) بر روی سهام امریکا، چانگ وهمکاران (۲۰۰۰) در سطح بین المللی، گلیسون و همکاران او (۲۰۰۳)، بر روی قراردادهای آتی کالا در بورسهای اروپایی، گلیسون و همکاران او (۲۰۰۴ )، روی صندوقهای قابل معامله در بورسها، مطالعات جامعی را دراین خصوص انجام داده اند.
برون و هیگینز (۲۰۰۱)، در تحقیق خود به مقایسه سودهای غیرمنتظره مثبت و منفی در میان ۱۳ کشور پرداختند. آنان بیان کردند که میزان سودهای غیرمنتظره مثبت و منفی کوچک در کشور آمریکا مشابه با سایر کشورهاست. در مقابل درصد سودهای غیرمنتظره منفی بزرگ در کشور آمریکا نسبت به ۱۲ کشور دیگر کمتر می‌باشد که دلیل آن را می‌توان به محیط اطلاعاتی شفاف‌تر در کشور آمریکا بیان کرد. همچنین از دیگر دلایلی آن می‌توان به قوانین افشای سختگیرانه تر و مجازات‌های سنگین در صورت تخلف شرکت‌ها و هزینه‌های کمتر تحصیل اطلاعات به نسبت سایر کشورها دانست. البته از دیگر دلایلی احتمالی آن می‌توان به مهارت بالای مدیران شرکت‌های آمریکایی در مدیریت نمودن سود شرکت‌ها نیز اشاره کرد.
ریچاردسون^[۱۵۸] (۲۰۰۲)، او مزایای اطلاعات حسابداری را در پیش‌بینی رفتارهای مدیریت سود در شرکت‌های ارائه دهنده مجدد صورت سود و زیان را مورد بررسی قرار می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد که اقلام تعهدی شاخص‌های کلیدی دستکاری سود می‌باشند که به گزارش مجدد سود منتهی می‌شود. همچنین شرکت‌های ارائه دهنده مجدد صورت‌های سود و زیان، سبک بهتری را برای بررسی مدیریت سود نشان می‌دهند و نیز اطلاعات دستکاری شده برای بالا نشان دادن مقدار سود در پیش‌بینی رفتار مدیریت سود در شرکت‌های ارائه دهنده مجدد صورت‌های مالی بسیار مفید است. نتایج تحقیق آنها گویای این مطلب است شرکت‌هایی که با دستکاری در صورت‌های مالی سود بالایی را گزارش می‌کنند، بعد از ارائه مجدد صورت‌های مالی با کاهش زیادی در قیمت سهام روبرو می‌شوند.
بارتو(۲۰۰۲)، مسئله اصلی تحقیق مذکور عبارتست از: آیا مدیران از طریق زمان‌بندی فروش دارایی‌های بلند مدت و سرمایه‌گذاری‌ها، سود گزارش شده را دستکاری می‌کنند؟ به نظر او، با توجه به این که مدیران می‌توانند دوره فروش دارایی را انتخاب کنند و از آنجا‌ییکه اصل بهای تمام شده مبنای ارزشیابی دارایی‌ها است و تفاوت بین ارزش بازار دارایی و بهای تمام شده آن در زمان فروش به عنوان سود شناسایی می‌شود، این امکان برای مدیران وجود دارد که با بهره گرفتن از زمان‌بندی فروش دارایی‌ها، بتوانند سود را دستکاری نمایند.فرضیه‌های وی عبارتند از: «بین سود حاصل از فروش دارایی و تغییرات سودآوری (به استثنای سود حاصل از فروش دارایی) رابطه منفی وجود دارد» و «بین سود حاصل از فروش دارایی و نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام رابطه مثبت وجود دارد».
اینو^[۱۵۹](۲۰۰۳)، سوال اصلی تحقیق وی این است که آیا مدیران از سود حاصل از فروش دارایی‌های ثابت و اوراق بهادار قابل دادوستد برای مدیریت سود استفاده می‌کنند؟ فرضیه های تحقیق او عبارتند از: «معمولا سود (زیان) حاصل از فروش دارایی‌ها برای شرکت‌هایی نشان داده می‌شود که عملکرد سال جاری آنها منفی (مثبت) است.» «معمولا سود (زیان) حاصل از فروش دارایی‌ها برای شرکت‌هایی نشان داده می‌شود که عملکرد مورد انتظار آتی آنها مثبت (منفی) است» و «معمولا سود (زیان) حاصل از فروش دارایی‌ها برای شرکت‌هایی نشان داده می‌شود که عملکرد سال جاری آنها منفی (مثبت) و عملکرد مورد انتظار آتی آنها مثبت (منفی) است». نتایج نشان می دهد که بین سود حاصل از فروش دارایی‌ها و عملکرد سال جاری رابطه منفی وجود دارد. زمانی که سود عملیاتی سال جاری پایین تر (بالاتر) از پیش‌بینی‌های مدیریت باشد، شرکت‌ها سود فروش دارایی‌های ثابت و اوراق بهادار قابل دادوستد را افزایش (کاهش) می‌دهند. همچنین بین سود حاصل از فروش دارایی‌ها و عملکرد مورد انتظار آتی رابطه مثبت وجود دارد. زمانی‌که انتظار می‌رود عملکرد آتی پایین (بالا) باشد، شرکت‌ها علاقه مند به ذخیره (شناسایی) سود تحقق نیافته نگهداری دارایی‌ها به بهای تمام شده تاریخی در دوره جاری هستند و نیز زمانی که عملکرد سال جاری منفی (مثبت) و عملکرد مورد انتظار آتی مثبت (منفی) باشد، استفاده از فروش دارایی‌ها برای مدیریت سود بسیار مشهود است.
جین^[۱۶۰](۲۰۰۳)، به بررسی مدیریت سود از طریق وقوع رویدادهای مالی بین شرکت گزارشگر و افراد،گروه ها،و شرکت های وابسته و تابعه پرداخت. او ابتدا به توصیف رسوایی های مالی و حسابداری شرکت های آمریکایی در بحران۱۹۹۷و۱۹۹۸، از طریق انجام رویدادهای مالی ساختگی شرکت گزارشگر با مدیران ارشد، سهامداران و اقوام آنان، شرکت های تابعه و دیگر واحدهای تجاری تحت کنترل، ودر نهایت دستکاری سود و انتقال منافع حاصله به افراد یا مراکز مورد نظر خارج از شرکت گزارشگر پرداخته است. سپس مورد فوق را در یک نمونه ی آماری شامل ۱۳۱ شرکت چینی که در صنایع زیربنایی و بنیادی فعالیت داشتند، مورد آزمون قرار داده است.
چمبرز (۲۰۰۵)، نشان داد که سرمایه گذاران تلاش می کنند تا پایداری اقلام تعهدی وجریان های نقدی را پیش بینی کرده ولی قادر به انعکاس آنها در قیمت ها نیستند. براین اساس در بعضی از شرکت ها پایداری اقلام تعهدی بیش از واقع و برای بعضی دیگر کمتر از واقع بر آورد می شود. وی این مورد را از طریق طبقه بندی شرکت ها برحسب اقلام تعهدی ونحوه قیمت گذاری شرکت ها در هر طبقه نشان داد.
عبدالغنی(۲۰۰۵)، با اشاره به روش های متفاوت اندازه گیری کیفیت سود، و با بهره گرفتن از سه روش نشان داد که روش های متفاوت اندازه گیری کیفیت سود منجر به ارزیابی های متفاوت می شود ویک صنعت یا یک شرکت را نمی توان براساس یک روش دارای کیفیت سود بالا و پایین در نظر گرفت. به همین دلیل وی پیشنهاد کرد که افراد ذی نفع پیش از انجام هر گونه تصمیمات سرمایه گذاری باید بیش از یک روش را برای ارزیابی کیفیت سود برگزینند.
فرانسیس وهمکاران(۲۰۰۵)، با بررسی نحوه قیمت گذاری کیفیت اقلام تعهدی به عنوان ریسک اطلاعات مربوط به سود نشان دادند که هر چه کیفیت اقلام تعهدی )که انحراف معیار خطای رگرسیونی مربوط به اقلام تعهدی جاری وجریان های نقدی تعریف می شود) پایین تر باشد، هزینه بدهی وسرمایه آن شرکت ها بالاتر می رود. این موضوع به نوعی نشان دهنده تاثیرکیفیت اقلام تعهدی در تصمیم گیری افراد است.
اسکات وهمکاران (۲۰۰۵)، نشان دادند که اقلام تعهدی با قابلیت اتکای کمتر منجر به پایداری کمتر سود می شود. آنها این کار را با طبقه بندی بر اساس تراز نامه انجام داده و به نتایج مشابهی دست یافتند. نتایج مطالعات آنها حاکی از این بود که به علت عدم پیش بینی کامل سرمایه گذاران، نوعی قیمت گذاری غیر واقعی در مورد سهام و اوراق بهادر شرکت ها اتفاق می افتد.
دیچووراس (۲۰۰۵)، با مقایسه نحوه پایداری سود برحسب رویکرد ترازنامه ای ورویکرد صورت سودوزیانی نشان داد که پایداری سود تحت تاثیر مقدار وعلامت اقلام تعهدی قرار می گیرد. اقلام تعهدی پایداری سود را نسبت به جریان های نقدی با اقلام تعهدی بالا بهبود می بخشد، اما در شرکت های با اقلام تعهدی پایین، میزان پایداری کاهش می یابد.
چان و همکاران (۲۰۰۶)،رابطه ارقام تعهدی (تفاوت بین سود و جریان نقدی) را با بازده آتی سهام بررسی کردند. یک تفسیر از نتایج این است که شرکت ها با کیفیت سود پایین در دوره ی پس از گزارشگری سود، دچار افت بازدهی می شوند. تفسیر دیگر این است که سرمایه گذاران به مسئله کیفیت سود پایین شرکتها پی می برند و قیمت سهام را متناسب با آن تعدیل می کنند.